مجازات توهین ساده در قانون جدید

توهین ساده، به عنوان یکی از جرائم علیه حیثیت معنوی افراد، بر اساس قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب ۱۳۹۹، با تغییرات مهمی در مجازات مواجه شده است. در حال حاضر، مجازات این جرم به جای شلاق یا حبس، صرفاً جزای نقدی درجه شش تعیین گردیده که مبلغ آن بر اساس تعدیلات هیئت وزیران در سال ۱۴۰۳ از بیش از ۲۰۰ میلیون ریال تا ۸۰۰ میلیون ریال متغیر است. این تغییرات با هدف اصلاح رویکرد قانونی و تمرکز بر جزای مالی به جای مجازات های بدنی و حبس صورت گرفته است.

قانون گذار همواره بر اهمیت کرامت انسانی و حفظ حیثیت افراد تأکید داشته است. جرم توهین، چه در شکل ساده و چه در نوع مشدد آن، تعرضی به این کرامت محسوب می شود. در سال های اخیر، قوانین کیفری ایران دستخوش تغییراتی شده اند که هدف از آن، منطقی سازی مجازات ها و همسوسازی آنها با رویکردهای نوین حقوقی است. جرم توهین ساده نیز از این قاعده مستثنی نبوده و با تصویب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری در سال ۱۳۹۹، تحولات قابل توجهی را تجربه کرده است. این تحولات نه تنها ماهیت مجازات را دگرگون ساخته، بلکه بر نحوه اثبات و پیگیری پرونده های مرتبط نیز تأثیر گذاشته است.

توهین ساده چیست؟ تعریف و تمایز از دیدگاه حقوقی

توهین در معنای حقوقی، هرگونه گفتار، رفتار، نوشتار یا عملی است که به نحوی موجب تحقیر، خوار شمردن یا خدشه دار شدن حیثیت و آبروی یک شخص در نظر افراد متعارف جامعه شود. این جرم بر خلاف تصور عموم، فقط شامل فحاشی نیست، بلکه طیف وسیعی از اعمال را در بر می گیرد که می تواند از اشاره های تحقیرآمیز تا نگارش متون موهن را شامل شود. توهین ساده به آن دسته از توهین ها اطلاق می شود که مشمول حد قذف (اتهام زنا یا لواط) یا مجازات شدیدتر سایر جرایم کیفری نباشد.

ویژگی های توهین ساده

برای تشخیص توهین ساده، باید به چند ویژگی کلیدی توجه کرد. نخست اینکه، عمل انجام شده باید «موهن» باشد، یعنی به طور عرفی و با در نظر گرفتن شرایط زمان، مکان و موقعیت طرفین، تحقیرآمیز تلقی شود. این موضوع نشان می دهد که توهین یک مفهوم نسبی است و آنچه در یک بافت اجتماعی یا فرهنگی توهین آمیز است، ممکن است در بافت دیگر چنین نباشد. ملاک تشخیص عرفی بودن توهین، بر عهده دادگاه است که با در نظر گرفتن تمام جوانب، تصمیم گیری می کند.

دوم اینکه، توهین نباید به حدی برسد که مستوجب حد قذف باشد. قذف به معنای انتساب زنا یا لواط به فردی است که برای آن مجازات شرعی خاصی (۸۰ ضربه شلاق) در نظر گرفته شده است. همچنین، توهین ساده نباید با جرایم دیگری که مجازات شدیدتری دارند، همپوشانی داشته باشد؛ مانند توهین به مقامات دولتی که ذیل عنوان توهین مشدد قرار می گیرد.

مصادیق توهین ساده

مصادیق توهین ساده بسیار گسترده و متنوع است. فحاشی و استفاده از الفاظ رکیک، از بارزترین نمونه های توهین ساده محسوب می شود. علاوه بر این، اشارات توهین آمیز با دست یا چشم، پرتاب آب دهان به سمت کسی، و یا هرگونه رفتاری که عرفاً به قصد تحقیر انجام شده باشد، می تواند مشمول عنوان توهین ساده قرار گیرد. مهم نیست که آیا فرد مورد توهین قرار گرفته، از این عمل متأثر شده است یا خیر؛ صرف انجام عمل موهن کافی است تا جرم محقق شود، چرا که توهین یک جرم مطلق محسوب می شود.

عناصر تشکیل دهنده جرم توهین ساده (طبق قانون جدید)

برای آنکه یک عمل، از نظر قانونی جرم توهین ساده شناخته شود، باید هر سه عنصر قانونی، مادی و معنوی آن محقق گردد. بررسی دقیق این عناصر، به درک عمیق تر ابعاد حقوقی این جرم کمک می کند.

الف) عنصر قانونی

عنصر قانونی به این معناست که عمل ارتکابی باید در متن قانون به عنوان جرم شناخته شده و برای آن مجازاتی تعیین شده باشد. جرم توهین ساده بر اساس ماده 608 قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) مورد بررسی قرار می گیرد.

ماده 608 قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) پیش از اصلاحیه، مجازات توهین به اشخاص را در صورتی که مستوجب حد قذف نباشد، شامل شلاق تا ۷۴ ضربه و یا جزای نقدی از پنجاه هزار تا یک میلیون ریال تعیین کرده بود. اما با تصویب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری در سال ۱۳۹۹، این ماده اصلاح شد و مجازات آن صرفاً به جزای نقدی درجه شش تغییر یافت.

بند (ج) ماده 1 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب 1399، به صراحت مجازات شلاق را برای جرم توهین ساده حذف کرده و تنها جزای نقدی درجه شش را برای آن پیش بینی نموده است. این تغییر، نشان دهنده رویکردی جدید در سیاست کیفری کشور به سمت مجازات های جایگزین حبس و شلاق است.

ب) عنصر مادی

عنصر مادی جرم توهین ساده، به مجموع اعمال و رفتارهایی اشاره دارد که از سوی مرتکب صورت می گیرد و موجب تحقق جرم می شود. این اعمال شامل موارد زیر است:

1. رفتار مثبت (فعل): توهین باید از طریق یک رفتار فعال و مثبت (فعل) صورت گیرد. این رفتار می تواند شامل گفتار (فحاشی، به کار بردن الفاظ رکیک)، نوشتار (پیامک، ایمیل، انتشار در فضای مجازی)، اشاره (اشاره های تحقیرآمیز با دست یا چشم) و یا هر عمل دیگری باشد که جنبه تحقیرآمیز دارد؛ مانند پرتاب آب دهان. قانون گذار با به کار بردن واژه از قبیل در ماده 608، دایره مصادیق را باز گذاشته است. باید توجه داشت که صرف ترک فعل (مانند سلام ندادن به قصد تحقیر) معمولاً به تنهایی عنصر مادی جرم توهین محسوب نمی شود، مگر اینکه شرایط خاصی وجود داشته باشد که ترک فعل خود به معنای فعل موهن باشد.
2. علنی یا حضوری بودن: برای تحقق جرم توهین، لازم است که عمل توهین آمیز یا در حضور بزه دیده (حضوری) انجام شود، یا به صورت علنی باشد. علنی بودن به این معناست که توهین در یک مکان عمومی یا به گونه ای انجام شود که برای عموم قابل درک باشد، حتی اگر بزه دیده در آن لحظه حضور فیزیکی نداشته باشد. توهین از طریق فضای مجازی یا پیامک نیز مشمول این تعریف می شود.
3. جرم مطلق بودن: جرم توهین ساده، یک جرم مطلق است. این بدان معناست که برای تحقق آن، نیازی نیست که تأثیر روانی منفی بر بزه دیده وارد شود یا حیثت او واقعاً در جامعه خدشه دار گردد. صرف انجام عمل توهین آمیز کافی است، حتی اگر فرد مورد توهین، روحیه قوی داشته و از آن متأثر نشود.

ج) عنصر معنوی (روانی)

عنصر معنوی یا روانی جرم، به قصد و نیت مرتکب اشاره دارد. برای اینکه جرم توهین ساده محقق شود، مرتکب باید دارای «قصد توهین» باشد. این قصد شامل دو جزء اصلی است:

1. اراده و آگاهی به انجام عمل توهین آمیز: مرتکب باید با اراده و قصد آگاهانه، عمل توهین آمیز را انجام دهد. به عبارت دیگر، فرد نباید در حالت بی ارادگی (مانند خواب یا بیهوشی) دست به این عمل زده باشد.
2. آگاهی از موهن بودن رفتار: مرتکب باید بداند که رفتار یا گفتار او، از دید عرف توهین آمیز و تحقیرکننده محسوب می شود. در صورت جهل موضوعی (مثلاً ندانستن معنای توهین آمیز یک لفظ در فرهنگی خاص)، عنصر معنوی جرم محقق نمی شود.

بنابراین، توهین غیرعمدی (ناشی از سهو، اشتباه یا عدم توجه) معمولاً مشمول مجازات کیفری توهین ساده نمی شود، زیرا فقدان قصد و نیت تحقیر، عنصر روانی جرم را از بین می برد.

مجازات توهین ساده در قانون جدید (با جزئیات و اعداد به روز)

همان طور که پیشتر اشاره شد، مجازات توهین ساده در قانون جدید مجازات اسلامی و به ویژه پس از اصلاحیه سال ۱۳۹۹ (قانون کاهش مجازات حبس تعزیری)، دستخوش تغییرات بنیادین شده است. این تغییرات، درک صحیحی از مجازات های فعلی را برای همه شهروندان ضروری می سازد.

تغییرات کلیدی پس از ۱۳۹۹

مهم ترین تغییر در مجازات توهین ساده، حذف مجازات شلاق و حبس برای این جرم است. پیش از این، ماده 608 قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه یا جزای نقدی را پیش بینی می کرد. اما با اصلاحیه سال ۱۳۹۹، رویکرد قانون گذار کاملاً تغییر یافت.

حذف شلاق و حبس

طبق بند (ج) ماده 1 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب 1399، مجازات جرم توهین ساده از شلاق یا جزای نقدی، به طور کامل به جزای نقدی درجه شش تغییر یافته است. این بدان معناست که هیچ گونه مجازات بدنی یا حبسی برای توهین ساده در قانون جدید وجود ندارد. این اصلاحیه با هدف کاهش مجازات های غیرضروری و تمرکز بر جنبه مالی جبران خسارت معنوی صورت گرفته است.

جزای نقدی درجه شش

مجازات فعلی توهین ساده، «جزای نقدی درجه شش» است. میزان این جزای نقدی بر اساس ماده 19 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392 و تعدیلات بعدی هیئت وزیران، مشخص می شود.

• میزان اولیه در سال ۱۳۹۲: بیش از 20 میلیون ریال تا 80 میلیون ریال.
• مبلغ به روز شده در سال ۱۴۰۳/۱۴۰۴: بر اساس تعدیلات مصوب هیئت وزیران، مبلغ جزای نقدی درجه شش در حال حاضر از بیش از ۲۰۰ میلیون ریال (۲۰ میلیون تومان) تا ۸۰۰ میلیون ریال (۸۰ میلیون تومان) تعیین گردیده است.

این مبالغ هر سه سال یکبار، بر اساس نرخ تورم اعلامی توسط بانک مرکزی، و به پیشنهاد وزیر دادگستری و تصویب هیئت وزیران، قابل تعدیل است. بنابراین، همواره باید به آخرین مصوبات و تعدیلات قانونی توجه داشت.

آیا جزای نقدی توهین ساده قابل تبدیل به حبس است؟

این سوال از جمله نکات مهمی است که بسیاری از افراد با آن مواجه هستند. با توجه به قانون جدید، به طور کلی، جزای نقدی درجه شش (که مجازات توهین ساده است) قابل تبدیل به حبس نیست. قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، به طور مشخص جرایم با مجازات درجه شش را از شمول مجازات حبس خارج کرده و هدف آن، محدود کردن صدور احکام حبس برای این دسته از جرایم است. مگر در موارد بسیار خاص و تحت شرایطی که فرد از پرداخت جزای نقدی امتناع ورزد و اموالی برای توقیف نداشته باشد، ممکن است به عنوان آخرین راهکار و بر اساس ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، به حبس محکوم شود که این حبس نیز جنبه تأمینی دارد و ماهیت مجازات اصلی نیست.

قابل گذشت بودن جرم توهین ساده

جرم توهین ساده، از جمله جرایم قابل گذشت محسوب می شود. این بدان معناست که:

• لزوم شکایت شاکی خصوصی: پیگیری این جرم منوط به شکایت شاکی خصوصی است. اگر شاکی خصوصی شکایتی نکند، دادسرا یا دادگاه نمی توانند به آن رسیدگی کنند.
• تأثیر رضایت شاکی: در هر مرحله از رسیدگی (چه در دادسرا و چه در دادگاه)، اگر شاکی خصوصی رضایت دهد، پرونده مختومه شده و مجازاتی برای متهم تعیین نخواهد شد. این ویژگی، فرصتی برای حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات و مصالحه بین طرفین فراهم می آورد.

شرایط خاص در تحقق جرم توهین ساده

همانند بسیاری از جرایم، برای تحقق جرم توهین ساده نیز علاوه بر عناصر سه گانه اصلی، شرایط و نکات خاصی وجود دارد که به تشخیص دقیق تر آن کمک می کند.

مخاطب معین، شخص حقیقی و زنده

اولین و مهم ترین شرط، این است که توهین باید به یک شخص «معین، حقیقی و زنده» صورت گرفته باشد.

• مخاطب معین: توهین باید به یک فرد یا گروه مشخص و قابل شناسایی باشد. توهین کلی به یک صنف یا قشر (مانند همه پزشکان رشوه می گیرند)، بدون تعیین مصداق مشخص، جرم توهین محسوب نمی شود. اما اگر گروهی کوچک و قابل تشخیص مورد توهین قرار گیرد (مثلاً دانشجویان این کلاس بی سواد هستند)، جرم توهین محقق می شود.
• شخص حقیقی: توهین فقط نسبت به اشخاص حقیقی (انسان ها) قابل تحقق است و توهین به اشخاص حقوقی (مانند شرکت ها، سازمان ها، ادارات) جرم توهین ساده محسوب نمی شود. اگرچه توهین به اشخاص حقوقی ممکن است از جنبه های دیگر (مانند افترا یا نشر اکاذیب) قابل پیگیری باشد، اما ذیل ماده ۶۰۸ قرار نمی گیرد.
• شخص زنده: اصولا توهین باید به افراد زنده صورت گیرد. توهین به مردگان به تنهایی جرم کیفری نیست، مگر اینکه به نحوی عرفاً توهین به بازماندگان او تلقی شود. در این صورت، بازماندگان می توانند به عنوان شاکی خصوصی پیگیر موضوع باشند.

توهین ارتجالی (متقابل)

گاهی اوقات، در یک درگیری لفظی، هر دو طرف به یکدیگر توهین می کنند. به این حالت، «توهین ارتجالی» یا متقابل گفته می شود. در چنین مواردی، هر یک از طرفین که مورد توهین قرار گرفته، می تواند از طرف دیگر شکایت کند. قانون تفاوتی بین آغازگر توهین و پاسخ دهنده قائل نیست؛ هر عملی که حاوی توهین باشد، جرم محسوب می شود. بنابراین، اگر دو نفر به یکدیگر توهین کنند، هر دو می توانند تحت پیگرد قانونی قرار گیرند. البته دادگاه ممکن است با در نظر گرفتن شرایط، رأی مناسب را صادر کند.

توهین ساده در بستر فضای مجازی و پیامک (ملاحظات جدید)

با گسترش روزافزون ارتباطات دیجیتال، بستر ارتکاب جرایمی مانند توهین نیز تغییر کرده و فضای مجازی و پیامک به ابزارهای رایجی برای این منظور تبدیل شده اند. قانون گذار نیز با در نظر گرفتن این تحولات، مقررات مربوطه را به روزرسانی کرده است.

چگونگی تحقق توهین ساده در فضای مجازی

توهین ساده می تواند به راحتی از طریق پلتفرم های اجتماعی (مانند اینستاگرام، تلگرام، واتساپ)، ایمیل یا پیامک (SMS) صورت گیرد. انتشار هرگونه متن، عکس، فیلم یا صوت حاوی الفاظ رکیک، اشارات توهین آمیز یا هر محتوای تحقیرآمیز دیگر در این فضاها، در صورتی که به شخص حقیقی و معینی خطاب شده باشد، می تواند مشمول جرم توهین ساده قرار گیرد.

برای مثال، ارسال پیامک های حاوی فحاشی، کامنت های توهین آمیز زیر پست های شبکه های اجتماعی، یا انتشار استوری های تحقیرآمیز با اشاره به یک شخص خاص، از مصادیق بارز توهین ساده در فضای مجازی است. در اینجا نیز همانند توهین حضوری، معیار عرف برای تشخیص موهن بودن محتوا نقش کلیدی دارد.

محدودیت ها و چالش های اثبات در فضای مجازی

اگرچه اثبات توهین در فضای مجازی از طریق اسکرین شات ها، آرشیو پیام ها و سوابق دیجیتال امکان پذیر است، اما چالش هایی نیز به همراه دارد. از جمله این چالش ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• احراز هویت: شناسایی دقیق مرتکب جرم که ممکن است از حساب های کاربری جعلی یا ناشناس استفاده کرده باشد.
• اعتبار ادله دیجیتال: اطمینان از صحت و عدم دستکاری مدارک دیجیتالی ارائه شده. در بسیاری از موارد، دادگاه ها به تأیید کارشناسان پلیس فتا برای اعتباربخشی به این ادله نیاز دارند.
• حفظ مدارک: شاکی باید از همان ابتدا مدارک توهین آمیز را به دقت جمع آوری و نگهداری کند، زیرا حذف یا تغییر محتوا توسط مرتکب، می تواند فرآیند اثبات را دشوار سازد.

تفاوت با هتک حیثیت رایانه ای (ماده ۱۶ قانون جرائم رایانه ای)

توهین ساده در فضای مجازی، با جرم «هتک حیثیت رایانه ای» که در ماده 16 قانون جرائم رایانه ای پیش بینی شده، تفاوت دارد. هتک حیثیت رایانه ای زمانی محقق می شود که فرد با انتشار عکس، فیلم، صوت یا متنی در فضای مجازی، موجب لطمه به آبرو و حیثیت دیگری شود. مجازات هتک حیثیت رایانه ای (حبس از ۹۱ روز تا ۲ سال یا جزای نقدی) معمولاً شدیدتر از توهین ساده است. تفاوت اصلی این دو جرم در این است که هتک حیثیت رایانه ای به صورت خاص بر نشر محتوای «موجب لطمه به آبرو» تأکید دارد، در حالی که توهین ساده طیف وسیع تری از اعمال تحقیرآمیز را شامل می شود و لزوماً به هتک حیثیت نمی انجامد.

تفاوت توهین ساده با جرایم مشابه

برای جلوگیری از سردرگمی و درک صحیح ابعاد حقوقی، لازم است توهین ساده را از جرایم مشابه که گاهی با آن اشتباه گرفته می شوند، تمییز داد.

توهین ساده و افترا

تفاوت اصلی بین توهین ساده و افترا در «انتساب جرم» است.

• توهین ساده: صرفاً شامل تحقیر، خوار شمردن یا فحاشی به یک شخص است، بدون اینکه جرمی به او نسبت داده شود. الفاظ رکیک یا اشارات موهن، مصداق توهین ساده هستند.
• افترا: زمانی محقق می شود که یک شخص، «جرمی» را به دیگری نسبت دهد و نتواند آن جرم را ثابت کند. برای مثال، گفتن «فلانی دزد است» یا «فلانی کلاهبردار است» در صورتی که نتوان آن را ثابت کرد، مصداق افتراست. در افترا، هدف متهم خدشه دار کردن اعتبار طرف مقابل با انتساب جرم به اوست، در حالی که در توهین، هدف صرفاً تحقیر و بی احترامی است.

توهین ساده و قذف

قذف، جرمی است خاص و با مجازات شرعی مشخص که از توهین ساده به طور کامل متمایز است.

• قذف: به معنای نسبت دادن زنا یا لواط به یک شخص است. این جرم مستوجب حد شرعی (۸۰ ضربه شلاق) است و در قانون مجازات اسلامی، مقررات خاص خود را دارد (ماده ۲۴۵ قانون مجازات اسلامی).
• توهین ساده: شامل نسبت دادن زنا یا لواط نیست و مجازات آن صرفاً جزای نقدی درجه شش است. هرگونه فحاشی یا الفاظ رکیک که به حد انتساب زنا یا لواط نرسد، مصداق توهین ساده خواهد بود.

توهین ساده و توهین مشدد

توهین مشدد (یا توهین با اوضاع و احوال خاص) زمانی محقق می شود که توهین به افراد خاص یا در شرایط ویژه ای صورت گیرد که قانون برای آن مجازات شدیدتری پیش بینی کرده است.

• توهین ساده: توهین به اشخاص عادی است و مجازات آن جزای نقدی درجه شش می باشد.
• توهین مشدد: شامل مواردی مانند توهین به رؤسای سه قوه، وزرا، نمایندگان مجلس، کارکنان دولتی در حین انجام وظیفه، مقامات سیاسی خارجی، مقام رهبری و بنیان گذار جمهوری اسلامی، و مقدسات اسلامی است. مجازات این دسته از توهین ها بسته به مورد، می تواند شامل حبس یا مجازات های سنگین تری باشد. (برای مثال، ماده 609 قانون مجازات اسلامی برای توهین به کارکنان دولتی در حین انجام وظیفه، حبس، شلاق یا جزای نقدی را پیش بینی کرده است).

نحوه اثبات جرم توهین ساده و مراحل قانونی شکایت

برای طرح شکایت و پیگیری حقوقی جرم توهین ساده، اطلاع از نحوه اثبات و مراحل قانونی آن از اهمیت بالایی برخوردار است.

ادله اثبات

اثبات جرم توهین ساده در دادگاه، بر پایه ادله ای است که شاکی ارائه می دهد. مهم ترین ادله اثبات عبارتند از:

• اقرار متهم: اگر متهم در دادسرا یا دادگاه به ارتکاب جرم توهین اقرار کند، این قوی ترین دلیل برای اثبات جرم است.
• شهادت شهود: شهادت دو شاهد عاقل، بالغ، و دارای شرایط قانونی (عدالت) می تواند برای اثبات جرم توهین مورد استناد قرار گیرد. در توهین های حضوری و شفاهی، شهادت شهود از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
• مدارک مکتوب و دیجیتالی:
  • پیامک و ایمیل: اسکرین شات از پیامک ها، متن ایمیل ها و سوابق مکاتبات الکترونیکی، در صورت صحت و انتساب به متهم، می تواند به عنوان مدرک ارائه شود.
  • اسکرین شات و ویس ضبط شده: اسکرین شات از توهین های صورت گرفته در شبکه های اجتماعی و فایل های صوتی ضبط شده، به شرط اینکه ضبط صدا با رضایت طرفین یا با مجوز قانونی انجام شده باشد (در غیر این صورت، ضبط مخفیانه ممکن است از نظر قانونی مورد پذیرش قرار نگیرد یا خود جرم محسوب شود)، می توانند به عنوان قرائن و امارات در کنار سایر ادله، به اثبات جرم کمک کنند. در فضای مجازی، اسکرین شات ها معمولاً توسط پلیس فتا بررسی و تأیید می شوند.
• گزارش ضابطین دادگستری: گزارش مأموران نیروی انتظامی یا ضابطین قضایی در صحنه وقوع جرم یا در جریان تحقیقات، می تواند به عنوان دلیل مورد استفاده قرار گیرد.
• علم قاضی: قاضی می تواند بر اساس مجموع قرائن و امارات موجود در پرونده، به علم کافی برای صدور حکم برسد.

مراحل شکایت (گام به گام)

فرآیند شکایت از جرم توهین ساده، شامل مراحل زیر است:

1. تنظیم شکواییه: شاکی باید یک شکواییه (دادخواست کیفری) تنظیم کند که در آن مشخصات طرفین، شرح دقیق واقعه توهین، زمان و مکان آن، و ادله اثبات جرم (مانند شهود، پیامک، اسکرین شات) به وضوح قید شده باشد.
2. مراجعه به دادسرا یا دفاتر خدمات قضایی الکترونیک: شکواییه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و به دادسرای مربوطه (دادسرای محل وقوع جرم یا محل اقامت متهم) ارسال می شود.
3. تحقیقات مقدماتی: پس از ثبت شکایت، پرونده به شعبه دادیاری یا بازپرسی ارجاع می شود. در این مرحله، تحقیقات لازم (احضار طرفین، استماع اظهارات، بررسی ادله) صورت می گیرد. ممکن است متهم احضار شود تا توضیحات خود را ارائه دهد.
4. صدور قرار مجرمیت یا منع تعقیب: پس از تکمیل تحقیقات، اگر دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم وجود داشته باشد، قرار مجرمیت صادر و پرونده به دادگاه ارسال می شود. در غیر این صورت، قرار منع تعقیب صادر خواهد شد.
5. ارجاع پرونده به دادگاه: در صورت صدور قرار مجرمیت، پرونده به دادگاه کیفری دو (صالح برای رسیدگی به توهین ساده) ارجاع و جلسه رسیدگی تشکیل می شود. دادگاه پس از استماع دفاعیات متهم و اظهارات شاکی، رأی نهایی را صادر می کند.

مهلت قانونی برای طرح شکایت

از آنجایی که توهین ساده یک جرم «قابل گذشت» است، مهلت قانونی برای طرح شکایت از زمان اطلاع شاکی از وقوع جرم، یک سال می باشد. اگر شاکی پس از یک سال از اطلاع از وقوع جرم، شکایتی طرح نکند، حق شکایت از او سلب می شود. این مهلت با هدف تشویق به حل و فصل سریع تر اختلافات و جلوگیری از کشدار شدن پرونده ها تعیین شده است.

نمونه رای دادگاه در خصوص مجازات توهین ساده (با استناد به قانون جدید)

برای روشن شدن بیشتر نحوه اعمال قانون جدید در عمل، در ادامه یک نمونه رأی فرضی دادگاه در خصوص جرم توهین ساده ارائه می شود که در آن به جزای نقدی درجه شش اشاره شده است:

گردشکار: در خصوص شکایت آقای الف.ب. علیه آقای ج.د. مبنی بر توهین ساده، پرونده پس از ثبت در دادسرای عمومی و انقلاب تهران و انجام تحقیقات مقدماتی، با صدور قرار جلب به دادرسی به دلیل احراز وقوع جرم و کافی بودن ادله اثبات، به این شعبه ارسال گردیده است. دادگاه با تشکیل جلسه رسیدگی و استماع اظهارات شاکی مبنی بر اینکه متهم در تاریخ 1403/05/10 در فضای مجازی (شبکه اجتماعی X) و در قسمت کامنت ها، با الفاظ رکیک و توهین آمیز وی را مورد تحقیر قرار داده است و با ارائه اسکرین شات های مربوطه که مورد تأیید کارشناس پلیس فتا نیز قرار گرفته است، همچنین با استماع دفاعیات متهم که اظهارات شاکی را رد نموده و ادعای جعل اسکرین شات ها را داشته است، مبادرت به صدور رأی می نماید.


رأی دادگاه:


با عنایت به محتویات پرونده، شکواییه شاکی، مدارک و مستندات ارائه شده شامل اسکرین شات های تأیید شده توسط کارشناس پلیس فتا، و اقرار ضمنی متهم در بخشی از دفاعیات خود، و عدم ارائه دلیل و مدرک کافی از سوی متهم برای اثبات ادعای جعل و رد انتساب عمل توهین آمیز، بزهکاری آقای ج.د. فرزند ه.و. (به مشخصات ثبت شده در پرونده) در خصوص ارتکاب جرم توهین ساده به آقای الف.ب. محرز و مسلم به نظر می رسد.


لذا، دادگاه با استناد به ماده 608 قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) و بند (ج) ماده 1 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب 1399 و با رعایت مواد 19 و 28 قانون مجازات اسلامی، متهم را به پرداخت پانصد میلیون ریال (معادل پنجاه میلیون تومان) جزای نقدی درجه شش در حق دولت جمهوری اسلامی ایران محکوم می نماید.


این رأی حضوری بوده و ظرف 20 روز پس از ابلاغ، قابل تجدیدنظرخواهی در محاکم تجدیدنظر استان تهران است.

نتیجه گیری و توصیه حقوقی نهایی

حفظ کرامت و حیثیت افراد، ستون فقرات یک جامعه سالم و متمدن است. قانون گذار نیز با تدوین و به روزرسانی قوانین مرتبط با جرم توهین ساده، در پی حمایت از این ارزش بنیادین است. تغییرات اخیر در قانون مجازات اسلامی، به ویژه حذف شلاق و حبس و جایگزینی آن با جزای نقدی درجه شش برای توهین ساده، نشان دهنده رویکردی نوین در عدالت کیفری است که بر جنبه های مالی و جایگزین تمرکز دارد.

آگاهی از این قوانین نه تنها به افرادی که مورد توهین قرار گرفته اند کمک می کند تا حقوق خود را پیگیری کنند، بلکه به متهمین نیز فرصت می دهد تا با شناخت دقیق از مجازات های احتمالی، تصمیمات آگاهانه ای اتخاذ کنند. از آنجایی که تشخیص موهن بودن یک عمل، جمع آوری ادله و طی مراحل قانونی نیازمند دانش و تخصص حقوقی است، توصیه اکید می شود که در صورت مواجهه با پرونده های توهین، چه به عنوان شاکی و چه به عنوان متهم، حتماً با یک وکیل متخصص کیفری مشورت کنید. یک وکیل مجرب می تواند شما را در مسیر صحیح قانونی راهنمایی کرده و از تضییع حقوق شما جلوگیری نماید.