خلاصه کتاب رویت هلال ( نویسنده مرتضی رضوی )

کتاب «رویت هلال» اثر مرتضی رضوی، اثری پیشرو در فقه معاصر است که به شش مسئله فقهی نوین می پردازد؛ از جمله تعیین شب قدر و مسائل نماز و روزه در شرایط خاص فضایی و قطبی، و مهم تر از همه، معیار رؤیت هلال. این کتاب، با تلفیق فقه و دستاوردهای کیهان شناسی، رویکردی تازه برای حل چالش های شرعی دنیای امروز ارائه می دهد و به دنبال وحدت رویه در امت اسلامی است.

مرتضی رضوی، نامی آشنا برای علاقه مندان به مباحث فقهی نوین و تلفیق دانش دینی با علوم روز است. او به عنوان متفکری شناخته می شود که تلاش دارد با رویکردی اجتهادی و بر اساس اصول فقه شیعه، به سؤالاتی پاسخ دهد که با پیشرفت های علمی و تغییر سبک زندگی بشر در عصر حاضر پدید آمده اند. کتاب «رویت هلال» یکی از آثار مهم رضوی است که در آن شش مسئله کلیدی و چالش برانگیز فقهی را مورد تحلیل قرار می دهد. این مسائل، از اهمیت بالایی در زندگی دینی مسلمانان برخوردار بوده و همیشه محل بحث و اختلاف نظرهای گوناگون در بین فقها و جوامع اسلامی بوده اند. با توجه به پیچیدگی و ظرافت های این مباحث و نیز حجم ۱۲۰ صفحه ای کتاب، درک سریع و جامع آن ها برای بسیاری از پژوهشگران، دانشجویان و حتی عموم علاقه مندان، نیازمند یک تلخیص دقیق و ساختارمند است. این مقاله با هدف ارائه خلاصه ای جامع، دقیق و کاربردی از کتاب «رویت هلال» نوشته مرتضی رضوی، با تمرکز بر شش مسئله اصلی مطرح شده در آن، تدوین شده است. هدف آن است که خواننده بتواند با مطالعه این محتوا، درک کاملی از رویکرد، استدلال ها و نتایج نویسنده در هر یک از این مباحث فقهی نوین کسب کند، بدون نیاز به مطالعه کامل کتاب. این محتوا می تواند به عنوان یک مرجع سریع و قابل اعتماد برای پژوهشگران، دانشجویان و علاقه مندان به فقه معاصر و مباحث کیهان شناسی مرتبط عمل کند و به آن ها در فهم بهتر دیدگاه های مرتضی رضوی یاری رساند. رویکرد کتاب در بررسی این مسائل، تلاشی است برای برطرف کردن تشتت آراء و رسیدن به وحدت رویه، که در ادامه به تفضیل به آن خواهیم پرداخت.

معرفی اجمالی کتاب «رؤیت هلال»

کتاب «رویت هلال» به قلم مرتضی رضوی، در سال ۱۳۹۴ منتشر شده و به طور خاص به چالش های فقهی-زمانی در دنیای امروز می پردازد. این اثر، در واقع جزوه ای است که شش مسئله مهم را محور بحث قرار می دهد و تلاشی است برای پاسخگویی به ابهامات و اختلاف نظرهایی که در این زمینه، چه از سوی فقهای سنی و چه شیعه، مطرح شده است. نویسنده معتقد است که بسیاری از این آراء، فاقد پشتوانه علمی قوی هستند یا به صورت فتواهای بدون توضیح ارائه شده اند، و یا مبانی و اصول مسئله به خوبی تبیین نشده است.

رویکرد کلی مرتضی رضوی در این کتاب، تلفیق محتاطانه و هوشمندانه اصول فقهی با حقایق علمی روز، به ویژه نجوم و کیهان شناسی است. او تلاش می کند تا با بهره گیری از دستاوردهای علمی معاصر، راه حل هایی برای مسائل جدید فقهی که پیشینیان با آن ها مواجه نبوده اند، ارائه دهد. این رویکرد، در پی آن است که ضمن حفظ اصالت فقه و تعبد شرعی، از ابزارهای علمی برای درک دقیق تر و حل مشکلات عملی بهره گیرد. تأکید نویسنده بر از بین بردن تشتت آراء و رسیدن به وحدت رویه در امت اسلامی، از جمله اهداف اصلی او در نگارش این کتاب است. او معتقد است که با تبیین علمی و فقهی صحیح، می توان به یک فهم مشترک و عملکرد یکپارچه در مسائل کلیدی همچون تعیین اوقات شرعی و آغاز و پایان ماه های قمری دست یافت.

بررسی تفصیلی شش مسئله اصلی کتاب «رؤیت هلال»

مسئله اول: شب قدر و تعیین وقت آن

یکی از مباحث محوری در کتاب «رویت هلال»، تعیین وقت شب قدر است. مرتضی رضوی با استناد به آیات قرآن کریم، از جمله سوره های قدر، دخان و آیه ۱۸۵ سوره بقره، به بررسی این موضوع می پردازد. پرسش اصلی که او مطرح می کند این است که آیا شب قدر، یک شب خاص و جهانی است که برای تمامی نقاط کره زمین یکسان باشد یا خیر؟ رضوی با تکیه بر مفهوم «تکوینی بودن» شب قدر، استدلال می کند که این شب یک واقعیت الهی و جهانی است و نمی تواند به مناطق خاصی از زمین محدود شود.

او برای حل این مسئله، مفهوم «افق جهانی» و «تقویم جهانی» را مطرح می کند. به اعتقاد وی، همان طور که «روز» یک پدیده جهانی و واحد است و در طول ۲۴ ساعت به تدریج در نقاط مختلف زمین آشکار می شود، شب قدر نیز دارای یک حقیقت تکوینی و واحد است که باید با یک «روز جهانی» یا «شب جهانی» منطبق شود. این دیدگاه به منظور جلوگیری از تعدد شب های قدر و روزهای عید در سطح جهانی ارائه می شود، که به نظر نویسنده، منجر به محرومیت برخی از مسلمانان از فضیلت واقعی شب قدر خواهد شد. او تاکید دارد که هرچند ممکن است در دست یابی به این «روز جهانی» اشتباهاتی رخ دهد و خدا عمل اشتباه آمیز را بپذیرد، اما این پذیرش به معنای اعتباری بودن ماه رمضان یا شب قدر نیست، بلکه به معنای بخشش خطای مکلف است. بر این اساس، رضوی معتقد است که شب قدر یک شب معین و تکوینی است و با فرض ها یا اشتباهات ما جابه جا نمی شود.

مسئله دوم: نماز و روزه در سفینه فضائی

با پیشرفت فناوری و امکان سفر به فضا، مسائل فقهی جدیدی برای مسلمانان فضانورد مطرح شده است. مرتضی رضوی در کتاب خود به چالش های فقهی تعیین قبله، اوقات نماز و روزه برای فضانوردان در سفینه فضایی می پردازد. این مسائل به دلیل عدم وجود افق زمینی و شرایط متفاوت حرکت در فضا، از پیچیدگی های خاصی برخوردارند.

رضوی با تکیه بر اصول فقهی و حقایق کیهان شناسی، راه حل هایی برای این موقعیت های خاص ارائه می دهد. او در بحث قبله، بین مسافر هواپیما و فضانورد تفاوت قائل می شود. برای مسافر هواپیما، قبله همچنان به سمت کعبه است، اما برای فضانوردان، با توجه به موقعیت مکانی و حرکت مداوم در فضا، تعیین قبله به روش های سنتی دشوار می شود. او استدلال می کند که در چنین شرایطی، باید به «قبله برای مسافر هواپیما» قیاس کرد و راه حل هایی مبتنی بر جهات یا نزدیک ترین نقطه به زمین را ارائه داد، یا اینکه قبله را به سمت کره زمین یا حتی کعبه در نظر گرفت، با توجه به امکان گردش سفینه. در مورد اوقات نماز و روزه نیز، با توجه به عدم وجود طلوع و غروب مشخص خورشید به شکل زمینی، رضوی به دنبال تطبیق احکام با واقعیت های کیهان شناسی است. او ممکن است به زمان بندی اوقات شرعی بر اساس افق جهانی (مثلاً مکه) یا استفاده از ساعت های استاندارد زمینی اشاره کند تا تکلیف مکلفان در فضا روشن شود.

مسئله سوم: نماز و روزه در قطب شمال و قطب جنوب

مناطق قطبی زمین با پدیده های طبیعی منحصر به فردی مانند طولانی شدن غیرمتعارف روزها و شب ها (تا شش ماه) مواجه هستند. این شرایط، چالش های جدی فقهی را برای تعیین اوقات شرعی نماز و روزه ایجاد می کند.

مرتضی رضوی در کتاب «رویت هلال» به این مسئله می پردازد و راهکارهای فقهی خود را ارائه می دهد. او با استفاده از مفهوم «قیاس» و «طاقت»، تلاش می کند تا احکام شرعی را با شرایط زندگی در این مناطق تطبیق دهد. «قیاس» در اینجا به معنای ارجاع به وضعیت مناطق متعارف تر یا حتی یک افق جهانی است. یعنی اگر یک فرد در قطب نتواند به دلیل طولانی بودن روز، روزه بگیرد یا اوقات نماز را تشخیص دهد، باید به اوقات متعارف نزدیک ترین منطقه معتدل یا حتی افق مکه یا یک افق جهانی عمل کند. مفهوم «طاقت» نیز در اینجا اهمیت پیدا می کند؛ جایی که انجام حکم شرعی به دلیل سختی بیش از حد (عسر و حرج)، از مکلف ساقط می شود یا تخفیف پیدا می کند. رضوی تأکید می کند که در چنین مواردی، باید از تحمیل مشقات غیرقابل تحمل بر مکلف اجتناب کرد و با توجه به فلسفه آسان گیری در شریعت، راه حل های عملی ارائه داد. این رویکرد، همانند بحث شب قدر، به دنبال رسیدن به یک وحدت رویه و جلوگیری از پیچیدگی های غیرضروری است.

مسئله چهارم: نماز در مدار ۶۰ درجه

مدار ۶۰ درجه، چه شمالی و چه جنوبی، ویژگی های خاصی از نظر طول روز و شب دارد که با مناطق استوایی یا معتدل کاملاً متفاوت است. در این عرض های جغرافیایی، ممکن است طول روزها و شب ها به طور قابل توجهی تغییر کند، اما نه به اندازه قطبین. این تفاوت ها، مشکلات فقهی خاصی را در تعیین اوقات نماز ایجاد می کند.

رضوی در کتاب خود به تبیین این مشکلات و خصوصیات فقهی می پردازد. او ممکن است به این نکته اشاره کند که در این مدارها، هرچند پدیده «شش ماه روز و شش ماه شب» رخ نمی دهد، اما طلوع و غروب خورشید در برخی فصول به گونه ای است که تشخیص دقیق اوقات نماز را دشوار می سازد. برای مثال، ممکن است زمان غروب شرعی (اختفای سرخی مغربی) بسیار دیر رخ دهد و یا طلوع فجر بسیار زود اتفاق بیفتد، که فاصله بین نماز عشا و صبح را به شدت کاهش دهد. دیدگاه نویسنده در مورد چگونگی تعیین اوقات نماز در این مدارها، احتمالاً بر پایه اصول کلی فقهی و با توجه به عرف عام و خاص است. او ممکن است راه حل هایی مانند پیروی از اوقات نزدیک ترین شهر معتدل، یا تقسیم شبانه روز به ۲۴ ساعت متعارف و تخصیص اوقات نماز بر اساس درصدی از آن را مطرح کند. هدف او ارائه یک چارچوب عملی است که هم با اصول شرعی سازگار باشد و هم بار اضافی بر دوش مکلفان قرار ندهد.

مسئله پنجم: روزه در مدار ۶۰ درجه

همانند نماز، روزه نیز در مناطق نزدیک به قطبین و در مدار ۶۰ درجه با چالش هایی مواجه است. طولانی شدن غیرعادی روزها در تابستان و کوتاه شدن آن ها در زمستان، مسئله «طاقت» و «عسر و حرج» را برای روزه داران به شدت برجسته می کند.

مرتضی رضوی در این بخش از کتاب، به بررسی این مسائل می پردازد. او ممکن است بر این نکته تأکید کند که شریعت اسلام بر مبنای «طاقت» و «عدم حرج» استوار است و تحمیل روزه های بسیار طولانی که به سلامتی انسان آسیب می زند یا مشقت غیرقابل تحملی را ایجاد می کند، مورد نظر شارع مقدس نیست. راه حل های ارائه شده توسط نویسنده، احتمالاً شامل موارد زیر است: اولاً، امکان افطار در صورت عدم «طاقت» و وجوب قضای آن در روزهای دیگر سال که طول روزها متعادل تر است. ثانیاً، ارجاع به «عرف عام و خاص»؛ یعنی اینکه عرف مردم و حتی عرف فقها در این شرایط چه راهکاری را مناسب می دانند. ثالثاً، می تواند از مفهوم «قیاس» بهره گیرد و حکم روزه را بر اساس اوقات شرعی مناطق متعارف تر یا یک افق جهانی (مانند مکه یا خط استوا) تعیین کند. او همچنین ممکن است به تفاوت میان «حجیت اذان مکه» و «افق خط استوا» اشاره کند. این تفاوت در این است که آیا مرجعیت تقویمی مکه به دلیل جایگاه خاص آن است یا صرفاً به دلیل قرار گرفتن آن در منطقه ای متعارف نزدیک به خط استوا است. رضوی با این بحث ها به دنبال ارائه راه حلی عملی و شرعی برای مسلمانان ساکن این مناطق است تا بتوانند فریضه روزه را به نحو احسن انجام دهند.

مسئله ششم: رؤیت هلال (مفصل ترین و محوری ترین بحث کتاب)

مسئله رؤیت هلال، محوری ترین و مفصل ترین بحث کتاب «رویت هلال» مرتضی رضوی است. اهمیت این بحث از آنجا ناشی می شود که تعیین آغاز و پایان ماه های قمری، مستقیماً بر انجام بسیاری از مراسم و واجبات دینی مانند روزه ماه رمضان، عید فطر، و حج تأثیرگذار است. تشتت آراء در این زمینه، سالیان متمادی است که جوامع اسلامی را درگیر کرده و منجر به اختلاف در زمان برگزاری اعیاد و مراسم دینی شده است.

رؤیت هلال با تلسکوپ

یکی از مباحث داغ در فقه معاصر، استفاده از ابزارهای اپتیکی مانند تلسکوپ برای رؤیت هلال است. مرتضی رضوی موضعی قاطع در قبال این مسئله دارد و استفاده از تلسکوپ را مردود می داند. استدلال های او عمدتاً بر پایه «انصراف ادله» و «تعارف» استوار است. او معتقد است که روایات متواتره ای که معیار ثبوت ماه را «رؤیت» ذکر کرده اند (مانند صم للرؤیة و افطر للرؤیة)، به «رؤیت متعارف» یعنی رؤیت با چشم غیرمسلح انصراف دارند. او این مورد را با موارد مشابه در فقه مقایسه می کند؛ مثلاً در تعیین حد صورت برای وضو، مقدار کُر، مسافت های با قدم، حد ترخص، یا تشخیص نجاسات با میکروسکوپ، فقها معیار را بر افراد و ابزارهای متعارف می گذارند. رضوی استدلال می کند که همان طور که فقها در این موارد اطلاقات را به «فرد متعارف» منصرف می دانند، در مسئله رؤیت هلال نیز باید «رؤیت متعارف» را معیار قرار داد و چشم های مسلح (با تلسکوپ) را خارج از این دایره دانست.

این دیدگاه با نقدهایی نیز مواجه است. منتقدان اشاره می کنند که عقل حکم می کند که مراد شارع، دست یافتن به هلال برای روشن شدن اول و آخر ماه است و کنار گذاشتن وسیله ای که این مقصود را بهتر محقق می کند، غیرعقلانی است. همچنین، مسئله هلال یک امر «تکوینی» است و شارع ما را موظف کرده که طبیعت را معیار بگیریم؛ بنابراین هرچه در نیل به این امر تکوینی موفق تر باشیم، همان قدر مطلوب شارع است. آن ها همچنین تأکید می کنند که «رؤیت» با تلسکوپ نیز مصداق رؤیت است و هیچ فقیهی صراحتاً «چشم متعارف» را معیار قرار نداده تا بتوان آن را به تلسکوپ سرایت داد. حتی استفاده از عینک یا رفتن به پشت بام بلند نیز نوعی کمک گرفتن از ابزار است که از دیرباز مورد تأیید بوده است. علاوه بر این، چالش هایی مانند تفاوت قدرت تلسکوپ ها و شرایط جوی مختلف نیز می تواند به اختلافات دامن بزند، اما این امر به تنهایی دلیلی برای نفی کلی استفاده از ابزارهای رصدی نیست.

وحدت افق

بحث دیگری که در مسئله رؤیت هلال بسیار حیاتی است، «وحدت افق» است. نظریه مشهور میان فقهای شیعه، شرط بودن اتحاد افق یا تقارب بلاد است، به این معنا که رؤیت هلال در یک منطقه، برای مناطق دیگر که افق مشترک یا نزدیک ندارند، کافی نیست. با این حال، برخی از بزرگان پیشین و معاصر، از جمله آیت الله العظمی خوئی (ره)، رؤیت هلال را در یک نقطه از جهان برای مناطق دیگر (مشروط بر اشتراک در جزئی از شب) کافی دانسته اند.

مرتضی رضوی به شدت این نظریه را نقد می کند. او معتقد است که نظریه آیت الله خوئی، هرچند به ظاهر مشکلات را حل می کند، اما در نهایت با حقایق کیهان شناسی و مفهوم «روز جهانی» در تضاد است. رضوی استدلال می کند که پذیرش کفایت رؤیت در یک نقطه از جهان، منجر به تعدد شب های قدر و روزهای عید در سطح جهانی می شود. برای مثال، اگر در مکه هلال رؤیت شود، مناطقی در شرق آن که چندین ساعت از شب آن ها گذشته یا حتی نیمه شب است، ناگهان ماه جدید برایشان آغاز می شود، در حالی که بخش مهمی از شبشان را در ماه قبلی بوده اند. این امر، به اعتقاد رضوی، عجیب و غیرقابل قبول است و با تکوینی بودن شب قدر و روز عید سازگاری ندارد.

مرتضی رضوی معتقد است که «شب قدر یک شب معین و تکوینی است و جای خود را با فرض و تصمیم ها یا با اشتباهات ما، عوض نمی کند. اگر فرضاً شب شنبه شب قدر باشد، از شرق دنیا تا غرب آن، همان شب شنبه است فقط.»

او با تأکید بر کروی بودن زمین، بیان می کند که «روز» یک پدیده جهانی و واحد است و باید «روز جهانی» را پیدا کرد. اگر یک روز خاص (مثلاً شنبه) عید فطر باشد، در همه جهان باید همان شنبه عید باشد، نه اینکه در ژاپن شنبه عید باشد و در لندن یکشنبه. او نظریه آیت الله خوئی مبنی بر اینکه «تکوّن الهلال عبارة عن خروجه عن تحت الشعاع بمقدار یکون قابلا للرؤیة… و هذا کما تری امر واقعی وحدانی لا یختلف فیه بلد عن بلد» (تولد هلال عبارت است از خارج شدن آن از تحت الشعاع به مقداری که قابل رؤیت باشد… و این چنانکه می بینی یک امر واقعی واحد است که شهری با شهر دیگر در آن تفاوتی ندارد) را با این استدلال که موافق با مسطح بودن زمین است، نقد می کند. این در حالی است که منتقدان رضوی این سخن را بدون ربط به مسطح بودن زمین می دانند و تاکید دارند که اتفاقاً نظر آیت الله خوئی کاملاً با اصول کیهان شناسی مطابقت دارد و کروی بودن زمین را نقض نمی کند.

رؤیت: موضوعیت یا طریقیت؟

یکی از مهم ترین مباحث فلسفی فقهی در این زمینه، این است که آیا «رؤیت» هلال، دارای «موضوعیت» است یا صرفاً «طریقیت»؟ به عبارت دیگر، آیا خودِ دیدن هلال با چشم (به عنوان یک عمل خاص) مطلوب شارع است (موضوعیت) یا صرفاً راهی برای اطلاع از تولد ماه و آغاز ماه قمری است (طریقیت)؟

مرتضی رضوی قویاً بر این دیدگاه تأکید می کند که «قابلیت رؤیت با چشم عادی» جنبۀ موضوعی دارد. او معتقد است که معیار، صرفاً «تولد واقعی ماه» نیست. دلیل اصلی او برای این ادعا این است که اگر معیار تولد واقعی ماه باشد، در بسیاری از موارد، ماه قبل از امکان رؤیت با چشم عادی متولد می شود و شب بعد قابل رؤیت است. در این صورت، مسلمانان جهان از آغاز بعثت تا کنون، مکرراً اول ماه را اشتباه گرفته اند و از فضیلت شب های قدر محروم بوده اند و روز عید را روزه گرفته اند. رضوی این را باورکردنی نمی داند که «اماره» (رؤیت عادی) که شارع قرار داده است، «کثیر الخطا» باشد و مردم را از درک واقع محروم کند. او همچنین به نقش «چوپان ها» و افراد آشنا با طبیعت در تشخیص هلال دوم و تبیین خطاهای احتمالی گذشته اشاره می کند و معتقد است که در طول تاریخ هرگز «تأخّر رؤیت» مجهول نمانده است و مردم همیشه می توانستند تشخیص دهند که هلال رؤیت شده مربوط به شب اول است یا دوم.

از سوی دیگر، منتقدان به این دیدگاه رضوی ایراد می گیرند و می پرسند که قید «عادی» در «قابلیت رؤیت با چشم عادی» از کدام دلیل فقهی فهمیده می شود؟ آن ها تأکید می کنند که ادله شرعی صرفاً بر «رؤیت» تأکید دارند، نه بر «چشم عادی» یا «چشم متعارف». حتی نگاه کردن به هلال با عینک نیز که چشم را «عادی» نمی کند، نباید اشکال داشته باشد. این منتقدان اعتقاد دارند که «رؤیت» صرفاً طریقی برای کشف واقع است و هر وسیله ای که به این کشف واقع کمک کند، مطلوب شارع است. همچنین، این استدلال که اشتباهات گذشته به معنای کثیرالخطا بودن اماره است، مورد تردید قرار می گیرد، زیرا تشخیص هلال شب دوم می توانست اشتباه در رؤیت شب اول را جبران کند و مردم را از فضیلت شب قدر یا عید فطر محروم نمی کرد، بلکه صرفاً صحت عمل را زیر سؤال می برد.

بر اساس دیدگاه مرتضی رضوی، معیار ثبوت ماه «قابلیت رؤیت با چشم عادی» است که جنبۀ موضوعی دارد، نه صرفاً «تولد واقعی ماه».

چالش های عملی

در نهایت، مرتضی رضوی به چالش های عملی مربوط به مسئله رؤیت هلال می پردازد. او معتقد است که حتی با پذیرش ابزارهای رصدی مانند تلسکوپ، بساط اختلافات برچیده نمی شود، بلکه ممکن است به اشکال دیگری این اختلافات ادامه یابد. دلایل او برای این ادعا شامل موارد زیر است:

• تفاوت قدرت تلسکوپ ها: تلسکوپ های مختلف دارای قدرت های بزرگ نمایی متفاوتی هستند. ممکن است گروهی با تلسکوپی قوی هلال را ببینند، در حالی که گروهی دیگر با تلسکوپ ضعیف تر قادر به رؤیت آن نباشند.
• شرایط جوی مختلف: وجود غبار، بخار آب، آلودگی نوری یا ابری بودن آسمان در مناطق مختلف، می تواند بر کیفیت رؤیت هلال با تلسکوپ تأثیر بگذارد و منجر به اختلاف نظر شود.

این مسائل نشان می دهند که حتی با وجود ابزارهای پیشرفته، چالش های مربوط به رؤیت هلال کاملاً مرتفع نمی شوند. رضوی با این حال، به این نتیجه می رسد که راهی برای حل این مشکل جز با «حکم حاکم» نیست تا بتوان تشتت آراء را از بین برد و به یک وحدت عملی دست یافت.

نکات برجسته و رویکرد کلی مرتضی رضوی در کتاب

کتاب «رویت هلال» مرتضی رضوی، نمایانگر رویکردی نوآورانه و تحلیلی در فقه معاصر است که در آن سعی می شود پلی میان مبانی فقهی و دستاوردهای علمی مدرن، به ویژه کیهان شناسی، برقرار شود. جمع بندی از دیدگاه های کلیدی او نشان می دهد که رضوی در پی یکپارچه سازی این دو حوزه برای حل چالش های شرعی دنیای امروز است.

یکی از برجسته ترین نکات در رویکرد رضوی، تأکید شدید بر وحدت امت اسلامی است. او به کرات به دنبال راهکارهایی است که تشتت آراء در تعیین اوقات شرعی و آغاز ماه های قمری را از بین ببرد. به عقیده وی، تعدد شب های قدر و روزهای عید در یک جهان واحد، مغایر با روح اسلام و وحدت مسلمین است و باید با استدلال های فقهی-علمی، به یک «روز جهانی» و «شب جهانی» در این زمینه ها دست یافت.

رضوی همچنین اهمیت اجتهاد نوین و استفاده از ابزارهای علمی معاصر را در درک و استنباط احکام دینی گوشزد می کند. او اگرچه در مسئله رؤیت هلال با تلسکوپ محتاطانه عمل می کند و آن را مردود می داند، اما در سایر مباحث مانند نماز و روزه در فضا یا قطبین، از حقایق کیهان شناسی برای ارائه راه حل بهره می جوید. این نشان دهنده اعتقاد او به این است که فقه نباید از قافله علم و پیشرفت های آن عقب بماند، بلکه باید با آن ها تعامل فعال داشته باشد تا به پاسخ های دقیق تر و عملی تر برای مسائل جدید دست یابد.

رویکرد او در تلفیق «تکوین» (حقایق طبیعی و علمی) با «تشریع» (احکام شرعی) از دیگر نکات قابل توجه است. رضوی سعی می کند با تأکید بر تکوینی بودن برخی مفاهیم مانند شب قدر، به یک درک عمیق تر و واحد از احکام برسد. او به جای آنکه صرفاً به ظاهر روایات بسنده کند، تلاش می کند تا با تکیه بر اصول عقلی و علمی، مراد واقعی شارع را کشف و تبیین کند.

نهایتاً، کتاب «رویت هلال» را می توان تلاشی جدی برای ایجاد یک مبنای فقهی مستحکم و فراگیر برای مسائل مرتبط با زمان سنجی دینی در جهان امروز دانست. رضوی با شجاعت علمی، به طرح مباحثی می پردازد که ممکن است با دیدگاه های سنتی در تعارض باشند، اما هدف او همواره رسیدن به فهمی صحیح تر و متحدتر در بین مسلمانان است.

نتیجه گیری و اهمیت مطالعه کامل کتاب

کتاب «رویت هلال» مرتضی رضوی، بدون شک یکی از آثار مهم و تأثیرگذار در حوزه فقه معاصر به شمار می رود. این کتاب با طرح شش مسئله کلیدی فقهی-کیهان شناسی، از جمله تعیین شب قدر، احکام نماز و روزه در فضا و قطبین، و به ویژه مسئله پیچیده رؤیت هلال، به چالش های مهمی پاسخ می دهد که با پیشرفت علم و فناوری برای جهان اسلام مطرح شده اند. رویکرد تحلیلی و اجتهادی رضوی، که بر تلفیق اصول فقهی با حقایق علمی استوار است، این کتاب را به اثری پیشرو در این زمینه تبدیل کرده است.

این خلاصه تلاش کرد تا دیدگاهی جامع و دقیق از استدلال ها و مواضع مرتضی رضوی در قبال هر یک از این مسائل ارائه دهد. از بحث تکوینی بودن شب قدر و ضرورت تقویم جهانی، تا بررسی دقیق شرایط نماز و روزه در مناطق خاص و تحلیل عمیق مسئله رؤیت هلال با تلسکوپ و وحدت افق، این کتاب رویکردی متفاوت و در عین حال مستدل را به نمایش می گذارد. دستاوردهای این کتاب نه تنها به روشن شدن ابهامات موجود کمک می کند، بلکه راه را برای اجتهادات نوین در مسائل مشابه نیز هموار می سازد و به وحدت رویه در امت اسلامی کمک می کند.

با این حال، برای درک عمیق تر و جامع تر از ظرافت های استدلال ها، شواهد قرآنی و روایی، و نقدهای مطرح شده توسط و علیه دیدگاه های مرتضی رضوی، مطالعه کامل کتاب «رویت هلال» قویاً توصیه می شود. این اثر، نه تنها برای دانشجویان و پژوهشگران فقه و کلام، بلکه برای هر علاقه مند به مباحث دینی و نجومی، یک منبع ارزشمند و روشنگر خواهد بود. مطالعه خلاصه کتاب رویت هلال ( نویسنده مرتضی رضوی ) می تواند گام اول برای ورود به دنیای فکری این متفکر برجسته باشد و درک ما را از نحوه تعامل دین و علم در عصر حاضر غنا بخشد.