«کسی نیست همه داستان ها را به یاد آورد»؛ روایتی تیتروار از مشکلات زنان / جریان سازی به سبک رضا حداد

به گزارش خبرگزاری اسخاج به نقل از روابط عمومی خانه هنرمندان ایران، پس از نمایش این فیلم تیاتر، نشست تحلیل، بررسی و نقد آن با حضور عباس غفاری (میزبان) و فرزاد فره وشی (مستندساز و منتقد تیاتر) در سالن استاد فریدون ناصری برگزار شد.

نمایش «کسی نیست همه داستان ها را به یاد آورد» نوشته محمد چرم شیر، به کارگردانی زنده یاد رضا حداد، سال 1393 در مدت زمان 52 دقیقه و با بازی بازیگرانی چون سیامک انصاری، برزو ارجمند، نیما انصافیان، روزبه بمانی، ستاره پسیانی، خسرو پسیانی، امیر جنانی، لیلی رشیدی، داریوش فایزی، شبنم فرشادجو، هاله گرجی، امین موحدی پور اجرا شده است.

عباس غفاری در این نشست گفت: امروز نمایش دوست بسیار عزیز، کارگردان خوب و هنرمند شاخص؛ رضا حداد را دیدیم که متاسفانه خیلی زود، او را از دست دادیم. این نمایش دو مرتبه در دو تاریخ مختلف اجرا شده است. اولین بار در دهه 80 در سالن قشقایی به صحنه رفته و دومین مرتبه در دهه 90 که امروز آن را دیدیم. یکی از دلایل اهمیت این نمایش از این جهت است که پس از اولین اجرای این اثر در دهه 80، رضا حداد به عنوان کارگردانی خلاق شناخته می شود. در واقع این نمایش به ما نوید تولد کارگردانی خلاق را داد. حداد در ادامه ثابت کرد که چقدر تصویر را خوب می شناسد و به کاری که می کند تسلط داشته و آگاه است. او در زمان هایی به تولید نمایش پرداخت که تیاتر حتی به لحاظ سخت افزاری نیز به بن بست رسیده بود.

او افزود: حداد، کسی بود که برای اولین بار در تیاتر دوربین هایی را از کره وارد ایران کرد تا بتواند تصاویر سه بعدی (از نمایش خود) را برای ما تماشاگران ایرانی بیافریند. یکی از تفاوت هایی که اجرای دهه 80 با این اجرا که امروز دیدیم دارد، این است که بازیگرانی در آن بازی می کردند که در این اجرا تغییر کرده اند. سیامک صفری و بابک حمیدیان از جمله این افراد هستند. نویسنده این اثر محمد چرمشیر است. نکته جالب اینکه بعد از این نمایش، هم خود آقای چرمشیر و هم نویسندگان دیگری، آثاری شبیه به متن این نمایش را نوشته اند. نمایشنامه «عبدل میمون لات پاکوتاه» و «عاشقانه های صفورا» از آثار محمد چرمشیر ساختاری مشابه این اثر دارند.

فرزاد فره وشی در این نشست گفت: در ابتدا بگویم که شانس دیدن این اجرا از نزدیک را نداشتم و همه صحبت هایم بر مبنای فیلمی است که امروز دیدیم. این نمایش اولین بار سال 82 اجرا شده است. یک سال پیش از این نیز، نمایشنامه آن توسط انتشاراتی که آقای حداد راه اندازی کرده بود، چاپ شد. اجرای اول این نمایش اتفاقی مهم به شمار می آید. زیرا ما پس از انقلاب، آثاری این چنین نداشتیم. شخصا به خاطر نمی آورم که پیش از این اجرا، در نمایشی شاهد استفاده از تکنولوژی و خلاقیت های به روز بوده باشیم. در واقع اگر هم بوده، آنچنان شاخص نبوده که تیتر خبرها شود. اما پیش از انقلاب، کارگاه نمایش چنین حرکتی را آغاز کرده بود؛ منتها عمر کوتاهی داشت و البته در آن دوره که بحث مفصلی هم دارد، مغضوب شد.

او افزود: بین سال های 54 تا 56 در کارگاه نمایش اجرایی روی صحنه می رود که اکنون نه فیلم و نه عکسی از آن موجود است. شخصا از پژوهش های میدانی که داشتم متوجه آن شدم. در این نمایش، دو شخصیت دیده می شوند که در حال رفتن برای دزدی هستند. هرکدام چراغ قوه ای در دست دارند. صحنه هیچ نوری ندارد. بنابراین هر کدام از دو طرف که دیالوگ می گوید، طرف دیگر با چراغ قوه روی او نوری می اندازد. در واقع هیچ نور دیگری وجود ندارد. شواهد نشان می دهد که نمایش بسیار خلاقانه ای به صحنه رفته است. این اجرا (نمایش «کسی نیست همه داستان ها را به یاد آورد») نیز از چنین خلاقیتی با کیفیت بالاتری برخوردار است.

این منتقد تیاتر در ادامه بیان کرد: به هر حال جریان کارگاه نمایش، بعد از سال 57 خاتمه پیدا می کند. در این دوره نیز تا دوره مرحوم حداد که با کارهای خود رخی نشان می دهد، ما اجراهای کلاسیک، معمول و استانداردی داریم که تماشاگران خاص خود را دارد. وقتی سال 82 چنین اجرایی روی صحنه می آید، اینطور که در رسانه ها هنوز قابل مشاهده است، منتقدان روی خوش به آن نشان نمی دهند و فکر می کنند تیاتر در حال خارج شدن از قواره خود است. اما در واقع این اجرا نوید اتفاق خوبی در تیاتر را به ما می دهد.

فره وشی در ادامه صحبت هایش گفت: نمایشی که امروز دیدیم، بسیار زنانه است. قصه روایت شده در نمایشنامه به مسایل زنان مربوط بوده و از مشکلات زنان در پستوهای خانه، برای ما روایت های تیترواری می کند. در واقع در طول نمایش ما نمی بینیم که داستان وارد جزییات شود؛ تنها تیتروار به مسایل اشاره می کند. این کار 18 صحنه دارد که 3 صحنه آن مربوط به گزارش هایی است که مرحوم پسیانی می خواند و 15 صحنه آن، 15 قصه متفاوت از هم را روایت می کند که البته در یک زنجیره مشخص در کنار هم قرار می گیرند.

او ادامه داد: تمام این صحنه ها به مشکلات زنان و گرفتاری هایی که در پستوهای خانه دارند، می پردازد. حتی قصه زنی را داریم که خانم لیلی رشیدی آن را بازی کرده است؛ این زن مجبور می شود همسر خود را بکشد. این داستان به گونه ای توضیح داده می شود که او مقصر نیست؛ یعنی او را مانند یک قاتل نمی بینیم، بلکه به عنوان فردی مظلوم تصویر می شود. اتفاقی که در دهه 20 در تیاتر ما رخ می دهد، این است که در آن زمان عنصری بود که از آن با عنوان لوکس بودن یاد می شد. تماشاگرانی نیز بودند که به این خاطر و نه هیچ دلیل دیگری به تماشای نمایش می آمدند. به عنوان مثال عبدالحسین نوشین در نمایش های آخر خود مانند «پرنده آبی» چنین تجربه ای را داشت.

این منتقد تیاتر در ادامه عنوان کرد: تماشاگران این جنس از کار، مخاطبان تیاتر نبودند، بلکه کنجکاوانی بودند که می خواستند ببینند این اتفاق تازه چگونه است. در دوره تکیه دولت هم چنین اتفاقی رخ داده است. به عنوان مثال چند متن از مولیر در تکیه دولت اجرا شد و بسیاری آمدند تا ببینند که قرار است در این ملک جدید؛ شکل اروپایی و فضای دایره ای قرار است چه اتفاقی رخ دهد. آنها تماشاگران غیر هدفی بودند که به اقتصاد تیاتر خیلی کمک می کردند.

فره وشی در ادامه گفت: رضا حداد هم در دهه 80 همین کار را کرد. یعنی عنصر دیگری که مدت ها بود از آن استفاده نمی شد را به تیاتر آورد. او تکنولوژی و چهره را به تیاتر آورد. شخصا فکر نمی کنم پس از انقلاب تا دوره آقای حداد، کسی توانایی این را داشته باشد تا یک چهره محبوب را به صحنه بیاورد. سیامک انصاری که سال 82 در نمایش «کسی نیست همه داستان ها را به یاد آورد» به صحنه رفت، در موقعیت مهمی بود. او چهره 90 شبی و محبوب بود که روی صحنه آمد. استفاده از این فرد همان استفاده از عنصر لوکس است که با خود، اقتصاد تیاتر را هم به گردش سریع تری در می آورد.

22057