معرفی شهر ورزقان

شهرستان ورزقان، نگین معدن خیز و منطقه بکر طبیعی آذربایجان شرقی، با جاذبه های تاریخی و چشم اندازهای دلنشین، در قلب منطقه ارسباران واقع شده است. این شهرستان که به واسطه معدن مس سونگون شهرت جهانی یافته، مجموعه ای از پتانسیل های اقتصادی، گردشگری و تاریخی را در خود جای داده که آن را به مقصدی ارزشمند برای کاوش و شناخت تبدیل می کند. ورزقان، سرزمینی با پیشینه کهن و مردمی سخت کوش و مهمان نواز، هر ساله میزبان علاقه مندان به طبیعت گردی و میراث فرهنگی است و نقش مهمی در توسعه منطقه ایفا می کند.

شهرستان ورزقان، با وسعتی قابل توجه، در شمال شرقی استان آذربایجان شرقی قرار گرفته است. این شهرستان از نظر موقعیت جغرافیایی، منطقه ای کوهستانی و جنگلی به شمار می رود که در قلب جنگل های سرسبز ارسباران جای دارد و به همین دلیل از آب و هوایی مطبوع در فصول گرم و چشم اندازهای طبیعی خیره کننده برخوردار است. موقعیت استراتژیک ورزقان، دسترسی به این منطقه را از شهرهای بزرگ استان و حتی استان های همجوار نسبتاً آسان می سازد و آن را به یکی از مراکز مهم اقتصادی و گردشگری تبدیل کرده است.

ورزقان کجاست؟ موقعیت جغرافیایی و راه های دسترسی

شهرستان ورزقان، یکی از مهم ترین شهرستان های استان آذربایجان شرقی، در موقعیتی استراتژیک در شمال غرب ایران قرار دارد. مرکز این شهرستان، یعنی شهر ورزقان، در فاصله تقریبی ۷۰ کیلومتری از تبریز، مرکز استان، واقع شده است که این نزدیکی، دسترسی به امکانات و خدمات شهری بزرگ را برای ساکنان و بازدیدکنندگان فراهم می کند. از دیگر شهرهای مهم همجوار می توان به اهر در فاصله ۳۵ کیلومتری، جلفا در فاصله ۱۳۵ کیلومتری و مرند اشاره کرد که ورزقان را به شبکه راه های اصلی استان متصل می سازند.

حدود جغرافیایی شهرستان ورزقان نیز شامل شهرستان اهر از سمت شرق، شهرستان مرند از سمت غرب، شهرستان جلفا از شمال غرب، شهرستان کلیبر از شمال شرق و شهرستان تبریز از سمت جنوب است. این همسایگی با شهرستان های مختلف، نشان دهنده گستردگی و موقعیت ممتاز ورزقان در تقسیمات کشوری استان است. راه دسترسی اصلی به ورزقان از طریق جاده آسفالته تبریز-ورزقان-سونگون امکان پذیر است. همچنین، راه دسترسی دومی نیز از طریق جاده تبریز-سیه رود-ملک قضات-خاروانا-ورزقان-سونگون وجود دارد که مسیرهای ارتباطی را تکمیل می کند و امکان ورود به این شهرستان را از جهات مختلف فراهم می آورد. این شبکه جاده ای، ورزقان را به یک نقطه کلیدی در منطقه تبدیل کرده است.

پیشینه نام و تاریخچه پرفراز و نشیب ورزقان

نام ورزقان ریشه ای کهن دارد، هرچند معنی دقیق آن به طور کامل مشخص نیست. برخی پژوهشگران بر این باورند که این نام از واژه ورز به معنای مبارزه یا جنگ گرفته شده است که می تواند به مقاومت و صلابت مردم این دیار در طول تاریخ اشاره داشته باشد. قدیمی ترین اثری که از ورزقان (با نام ورزگان) نام برده است، صورة الارض اثر ابن حوقل در قرن چهارم هجری قمری است که نشان از قدمت دیرینه این منطقه دارد. این قدمت تاریخی ورزقان را به یکی از مهد تمدن ها و فرهنگ های مختلف در آذربایجان شرقی تبدیل کرده است.

تاریخچه ورزقان پر از تحولات و فراز و نشیب هاست. این منطقه از دوران پیش از اسلام تا کنون، تحت حاکمیت سلسله های مختلفی از جمله سلجوقیان، ایلخانیان، صفویان و قاجاریان قرار داشته است. در گذشته، ورزقان یکی از بزرگ ترین بخش های شهرستان اهر بود و شامل حدود ۳۰۰ روستا می شد. اما با گذر زمان و تغییرات در تقسیمات کشوری، بخش هایی از آن جدا شده و به شهرستان های جدیدالتأسیس جلفا، هریس و تبریز ملحق شدند. به عنوان مثال، در دهه ۱۳۶۰ خورشیدی، دهستان دیزمار غربی شامل شهر سیه رود از بخش ورزقان جدا و به شهرستان جلفا پیوست. همچنین، دهستان خواجه به شهرستان هریس و دهستان اسپران به شهرستان تبریز ملحق شدند که این تغییرات، تعداد روستاهای ورزقان را به ۱۶۴ روستا کاهش داد.

ورزقان در تاریخ ۱۱ دی ماه ۱۳۸۰، پس از سال ها محرومیت و با تلاش مسئولان وقت، از بخش به شهرستان ارتقاء یافت. این اتفاق، آرزوی دیرینه مردم منطقه را محقق ساخت و فصلی نو در توسعه سیاسی و اقتصادی این دیار رقم زد و یادآور بزرگ مردانی چون ستارخان، علامه جعفری و آیت الله علیاری است.

مراسم افتتاح شهرستان شدن ورزقان با حضور مسئولان استانی و محلی برگزار شد و مردم منطقه با شادمانی و قربانی کردن گوسفند و گاو، به شکرگزاری پرداختند. این رویداد، تغییرات عمیقی در چهره سیاسی و اقتصادی شهرستان ایجاد کرد و ادارات و نهادهای دولتی مستقل در آن مستقر شدند. این ارتقاء، نویدبخش آینده ای روشن تر و توسعه ای پایدار برای ورزقان بود که از دیرباز به دلیل کم توجهی در گذشته، در محرومیت به سر می برد. امروز، ورزقان با افتخار به تاریخ پربار خود و نقش آفرینی در عرصه ملی، به راه خود ادامه می دهد.

مردم ورزقان: اصالت، زبان و مشاغل اصلی

مردم شهرستان ورزقان، با اصالتی دیرینه و ریشه دار، عمدتاً از قومیت آذربایجانی هستند و به زبان شیرین ترکی آذربایجانی سخن می گویند. این ویژگی فرهنگی، بخشی جدایی ناپذیر از هویت و تاریخ این منطقه است. مردم ورزقان به خون گرمی، مهمان نوازی و سخت کوشی شهره اند که در جای جای زندگی روزمره آن ها و فعالیت های اقتصادی شان نمود پیدا می کند. زندگی در این منطقه کوهستانی و بکر، مردمانش را به طبیعت و زمین پیوند زده است.

مشاغل اصلی مردم ورزقان به طور عمده شامل کشاورزی، دامداری و معدنکاری است. این تنوع شغلی نشان دهنده پتانسیل های غنی منطقه در هر دو بخش سنتی و صنعتی است. در حوزه کشاورزی، محصولات متنوعی در این شهرستان کشت می شود که از مهم ترین آن ها می توان به گندم، جو، سیب، انگور و گردو اشاره کرد. همچنین، ورزقان به عنوان یکی از قطب های اصلی تولید عدس در سطح استان آذربایجان شرقی شناخته می شود که نقش مهمی در تأمین نیازهای غذایی منطقه ایفا می کند. در بخش دامداری نیز، تولید عسل از رونق خوبی برخوردار است و ورزقان به عنوان سومین قطب تولید عسل در استان آذربایجان شرقی، با ارائه محصولات باکیفیت، سهم بسزایی در اقتصاد منطقه دارد.

علاوه بر کشاورزی و دامداری، بخش معدنکاری نیز یکی از ارکان اصلی اقتصاد ورزقان به شمار می رود. وجود معادن غنی، به ویژه معدن مس سونگون که در ادامه به تفصیل به آن پرداخته خواهد شد، فرصت های شغلی فراوانی را برای مردم منطقه فراهم آورده است. بخش قابل توجهی از جمعیت فعال شهرستان، به طور مستقیم یا غیرمستقیم در فعالیت های مرتبط با این معدن و صنایع وابسته به آن مشغول به کار هستند. همچنین، شماری از مردم نیز در مراکز دولتی و خدماتی مستقر در شهر ورزقان و خاروانا مشغول به فعالیت اند که این تنوع در مشاغل، به پایداری اقتصادی و بهبود سطح زندگی مردم کمک شایانی کرده است.

آب و هوای ورزقان: بهترین زمان سفر کدام است؟

شهرستان ورزقان به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود که در منطقه ای کوهستانی و در میان جنگل های ارسباران واقع شده است، از آب و هوایی کوهستانی و نسبتاً سرد و خشک برخوردار است. این شرایط اقلیمی باعث شده تا تابستان های این منطقه معتدل و دلپذیر باشد، در حالی که زمستان ها طولانی، سرد و همراه با یخبندان و بارش برف سنگین است. میانگین دمای سالانه در ورزقان حدود ۱۰ درجه سانتی گراد برآورد شده و میزان بارندگی سالانه به طور متوسط به ۳۰۰ میلی متر می رسد که عمده آن در فصول بهار و پاییز به صورت باران و برف به زمین می نشیند.

در ارتفاعات بالاتر، به دلیل افزایش ارتفاع، هوا سردتر و رطوبت بیشتر می شود و پدیده یخبندان در طول بخش عمده ای از سال، به ویژه در فصل سرد، امری رایج به شمار می رود. یکی از ویژگی های منحصربه فرد آب و هوای ورزقان، تنوع اقلیمی در نقاط مختلف آن است. دره ها و دامنه های کوهستانی معمولاً گرم تر و خشک تر از قله ها و مناطق مرتفع تر هستند که این تفاوت ها، چشم اندازهای طبیعی متنوعی را نیز ایجاد کرده است. به عنوان مثال، در فصل های بهار و تابستان، بسیاری از روزها، مناطق کوهستانی و اطراف معدن مس سونگون مه آلود دیده می شوند که به زیبایی طبیعی منطقه می افزاید.

با توجه به شرایط آب و هوایی شهرستان ورزقان، بهترین زمان برای سفر و بازدید از این منطقه، فصل های بهار و تابستان است. در این ماه ها، هوا خنک و دلپذیر است و طبیعت سرسبز و شاداب منطقه، مناظری چشم نواز را برای گردشگران فراهم می کند. اواخر خرداد ماه به دلیل رویش انواع گل و گیاهان داروئی و زیبایی خیره کننده طبیعت، بهترین موقع برای گردش در منطقه چیچکلی ورزقان است. اما سفر در فصل های سرد سال، به ویژه زمستان، به دلیل برودت هوا، یخبندان و بارش سنگین برف، توصیه نمی شود، مگر اینکه هدف از سفر، تجربه آب و هوای سرد و ورزش های زمستانی باشد. در این فصول، بسیاری از مسیرهای دسترسی روستایی نیز ممکن است با مشکل مواجه شوند.

نگین اقتصادی آذربایجان: معدن مس سونگون ورزقان

شهرستان ورزقان به دلیل جایگاه بی بدیل خود در عرصه معدنکاری، به درستی «نگین اقتصادی آذربایجان» نامیده می شود. در قلب این شهرستان، یکی از بزرگترین و مهم ترین معادن مس کشور و منطقه، یعنی معدن مس سونگون، قرار گرفته است. این معدن که در ۱۳۰ کیلومتری شمال تبریز، ۷۵ کیلومتری شمال غرب اهر و ۳۰ کیلومتری شمال ورزقان واقع شده است، در همسایگی جمهوری های آذربایجان و ارمنستان، از موقعیتی استراتژیک برخوردار است.

پیشینه معدنکاری در سونگون به دو قرن پیش، یعنی دوران قاجاریه، باز می گردد. آثار فعالیت های قدیمی به صورت استخراج زیرزمینی در امتداد رودخانه سونگون و در محدوده های پرعیار مشاهده می شود. عملیات اکتشاف اصولی مس سونگون از سال ۱۳۲۵ با روش های نوین آغاز شد و تا سال ۱۳۵۶ ادامه یافت. در این سال، وجود ذخایر مس از نوع پرفیری توسط کارشناسان زمین شناسی کشور محرز گردید. مطالعات امکان سنجی مقدماتی در سال های ۱۳۷۰ و ۱۳۷۴ توسط شرکت های بین المللی انجام شد و از سال ۱۳۷۵، این کانسار به عنوان معدن پرذخیره در بودجه کشور دارای ردیف اعتباری شد که این امر، پیشرفت عملیات اجرایی را تسریع کرد.

کارخانه مس سونگون ورزقان که فعالیت خود را در سال ۱۳۸۶ آغاز کرده است، پس از کارخانه مس سرچشمه کرمان، دومین کارخانه تولید مس در ایران محسوب می شود. این معدن دارای بیش از یک میلیارد تن ذخیره کانسنگ مس است و علاوه بر مس، عناصر با ارزشی همچون مولیبدن، طلا، نقره و رینیوم را نیز در خود جای داده است. طرح مس سونگون با هدف استخراج معدن به روش نوین و تولید کنسانتره مس با عیار ۳۰٪، جهت تغذیه صنایع مولد کشور و رسیدن به ارزش افزوده بالاتر انجام می گیرد. از دستاوردهای مهم این طرح می توان به انتقال دانش فنی، صرفه جویی ارزی و ایجاد اشتغال برای هزاران نفر اشاره کرد.

روش استخراج در معدن مس سونگون به دلیل تولید بالا و لزوم استفاده از ماشین آلات عظیم الجثه، به صورت روباز (open-pit) طراحی شده است. این روش مزایایی همچون تولید بالا، ایمنی بیشتر، امکان استخراج مواد معدنی با عیار پایین و کاهش ضایعات را به همراه دارد. عملیات حفاری، بارگیری و حمل مواد استخراج شده توسط شرکت های پیمانکاری انجام می شود. پس از انفجار چاله ها، بارگیری مواد با استفاده از شاول و لودر صورت می گیرد و مواد معدنی به سنگ شکن یا دامپ های سولفور منتقل می شوند.

این معدن از نظر زمین شناسی، در زون آتشفشانی ارومیه-دختر، که بخشی از کمربند متالوژنی آلپ-هیمالیا است، قرار دارد. کانسار مس سونگون یک کانسار پرفیری مونزونیتی است که در یک کمربند تکتونیکی زون فرورانش حاشیه قاره ای واقع شده است. این منطقه همچنین دارای کانسارهای متنوع دیگری از جمله مس، طلا و نقره در مناطق خوینرود، بالوجه، طویل، کالیجان، شرف آباد، اندریان، آستامال، آوان، گوتلر و اوزی است که نشان از پتانسیل معدنی عظیم این شهرستان دارد. معدن طلای اندریان نیز از اهمیت خاصی برخوردار است.

جاذبه های گردشگری ورزقان: سفری از تاریخ به طبیعت بکر

شهرستان ورزقان با برخورداری از طبیعت بکر و دست نخورده در دل جنگل های ارسباران و همچنین پیشینه تاریخی غنی، به یکی از مقاصد جذاب گردشگری در استان آذربایجان شرقی تبدیل شده است. این شهرستان تلفیقی بی نظیر از جاذبه های طبیعی و تاریخی را ارائه می دهد که هر سلیقه ای را راضی می کند. از کوه های سر به فلک کشیده و دره های عمیق گرفته تا رودخانه های خروشان و چشمه های آب معدنی، ورزقان منظره ای چشم نواز را پیش روی بازدیدکنندگان قرار می دهد.

جاذبه های طبیعی ورزقان

• جنگل های ارسباران: این جنگل ها، به عنوان بزرگترین جنگل کوهستانی ایران و یکی از مهم ترین مناطق حفاظت شده کشور، بخشی جدایی ناپذیر از هویت طبیعی ورزقان هستند. ارسباران با تنوع زیستی بی نظیر خود، زیستگاه گونه های مختلف گیاهی و جانوری از جمله درختان بلوط، راش، ممرز، فندق، و حیواناتی چون پلنگ، خرس قهوه ای، گرگ و روباه است. این منطقه برای اکوتوریسم، پرنده نگری و پیاده روی در طبیعت بی نظیر است.
• سد زرآباد ورزقان: این سد در نزدیکی شهر ورزقان قرار دارد و به بهشت ماهیگیران معروف شده است. سالانه تعداد زیادی از علاقه مندان به ماهیگیری و تفریح به این منطقه زیبا مراجعه می کنند. زیبایی های طبیعی اطراف سد، آن را به مکانی مناسب برای پیک نیک و گذراندن اوقات فراغت تبدیل کرده است.
• رودخانه های منطقه: رودخانه های متعددی مانند سونگون چای و پخیر در ورزقان جریان دارند که نقش حیاتی در اکوسیستم منطقه ایفا می کنند و به سرسبزی و شادابی طبیعت می افزایند. این رودخانه ها پس از پیوستن به هم، نهایتاً به رودخانه مرزی ارس می ریزند.
• منطقه چیچکلی و چشمه قاضی بلاغی: منطقه زیبای چیچکلی در محال دیزمار ارسباران و در ۳۵ کیلومتری شمال غرب ورزقان واقع شده است. این منطقه پوشیده از جنگل های انبوه و انواع گل و گیاهان متنوع و دارویی است. چشمه قاضی بلاغی نیز در میان جنگل های پرپشت کرینگان قرار دارد و در گذشته ییلاق ایل قاضی لی بوده است. این مناطق برای طبیعت گردی و بهره مندی از هوای پاک بسیار دلنشین هستند.
• کوه ها و ارتفاعات مهم: ورزقان توسط کوه های بلندی همچون آق داغ، مشک عنبر، کمتال، جوشون، جله داغ، ایری داغ، کیامکی، خاروانا و پیرسقا احاطه شده است. این کوه ها نه تنها مناظری خیره کننده را ایجاد می کنند، بلکه فرصت های مناسبی برای کوهنوردی و طبیعت گردی فراهم می آورند.

جاذبه های تاریخی و باستانی ورزقان

• قلعه جوشین: این قلعه تاریخی در ۲۶ کیلومتری غرب ورزقان و در قلب محال تاریخی دیزمار ارسباران، در بالای یک کوه مرتفع و صعب العبور قرار گرفته است. کاوش ها در این قلعه، سفالینه هایی از هزاره اول قبل از میلاد و قرون اولیه اسلامی را آشکار کرده است. قلعه جوشین احتمالاً از قلعه های بابک خرمدین بوده و به دلیل موقعیت استراتژیک خود، اهمیت زیادی داشته است.
• آغجه قلعه و قلعه علی بیگ: آغجه قلعه، که به دلیل رنگ دیواره ها و برج های سفیدش با ملات آهکی «آغجاقالا» نیز نامیده می شود، در ۵۰ کیلومتری شمال غربی ورزقان قرار دارد. قلعه علی بیگ نیز در دامنه کوه پرآوازه کمتال، در محدوده شهر خاروانا واقع شده است. گفته می شود علی بیگ از اهالی خاروانا در زمان اشغال خاروانا توسط روس ها، این قلعه را تعمیر کرده و از آن برای مبارزه با مهاجمان استفاده می کرده است.
• کتیبه میخی اورارتوئی سقندل: این کتیبه باستانی در ۳ کیلومتری روستای سقندل و بر دامنه کوه زاغی، بر سینه سنگی یکپارچه و مرتفع منقوش است. این فرمان از سر دوری، پسر آرگیشتی پادشاه اورارتوئی، به خط میخی و در ده سطر نگاشته شده و اهمیت باستان شناسی فراوانی دارد. این کتیبه با شماره ۷۹۵ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
• مسجد جامع خاروانا: این مسجد که در مرکز بخش خاروانا و ۷۰ کیلومتری شهر ورزقان قرار دارد، قدمت آن به سده های ششم و هفتم هجری قمری می رسد. معماری منحصر به فرد این مسجد، به ویژه تزئینات آن، بسیار چشمگیر است و نمونه ای از هنر اسلامی در آن دوران به شمار می رود.
• خانه امیر ارشد (داش دامداش): این ساختمان سنگی زیبا و منحصر به فرد در ۱۲ کیلومتری غرب ورزقان در روستای آبخواره (اوخارا) واقع شده است. این بنا که به «داش دامداش» (خانه سنگی) مشهور است، از بناهای دوره قاجار بوده و نمایانگر شیوه معماری تاریخی منطقه و تفکرات مردم آن دوران است.
• گنبد الله الله کبودگنبد: این گنبد تاریخی در قبرستان قدیمی روستای کبودگنبد بخش خاروانا قرار دارد. بنای دایره ای شکل، شامل سردابه و طبقه اول بوده و با آجر چهارگوش قرمز و کلمات «الله» با آجرکاشی فیروزه ای تزئین شده است. این بنا به اواخر دوره ایلخانی تا صفویه نسبت داده می شود و به دلیل ترکیب آجرکاشی فیروزه ای که سبب شهرت آن به کبودگنبد شده، زیبایی خاصی دارد.
• امامزاده سید جبرئیل آستامال و امامزاده جوشین: این امامزاده ها از اماکن مذهبی و زیارتی مهم در شهرستان ورزقان هستند که سالانه مورد بازدید زوار و گردشگران قرار می گیرند و به اهمیت فرهنگی و مذهبی منطقه می افزایند. امامزاده سید جبرئیل در روستای تاریخی آستامال قرار دارد و امامزاده جوشین نیز در نزدیکی قلعه جوشین واقع شده است.

تقسیمات کشوری و جمعیت شهرستان ورزقان

شهرستان ورزقان بر اساس آخرین تقسیمات کشوری، شامل دو بخش اصلی و چندین دهستان است. این تقسیم بندی به منظور مدیریت بهینه و ارائه خدمات مطلوب به مناطق مختلف شهرستان صورت گرفته است. دو بخش اصلی ورزقان عبارتند از:

1. بخش مرکزی: به مرکزیت شهر ورزقان، شامل دهستان های ازومدل شمالی، ازومدل جنوبی، بکرآباد و سینا.
2. بخش خاروانا: به مرکزیت شهر خاروانا، شامل دهستان های ارزیل، جوشین و دیزمار مرکزی.

علاوه بر دو نقطه شهری ورزقان و خاروانا، این شهرستان دارای ۱۶۳ روستا است که در دهستان های ذکر شده پراکنده شده اند. این تعداد روستا نشان دهنده گستردگی جغرافیایی و جمعیت قابل توجه روستایی در این شهرستان است.

عنوان	آمار (بر اساس سرشماری ۱۳۹۰)
جمعیت کل شهرستان ورزقان	۴۵,۷۰۸ نفر
درصد جمعیت استان	۱.۲ درصد
جمعیت مرکز شهرستان (شهر ورزقان)	۵,۳۸۵ نفر
جمعیت شهری شهرستان	۶,۷۵۸ نفر
جمعیت روستایی شهرستان	۳۸,۹۵۰ نفر
تعداد خانوار شهرستان	۱۲,۲۴۴ خانوار

بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰، جمعیت شهرستان ورزقان در حدود ۴۵ هزار و ۷۰۸ نفر برآورد شده که حدود ۱.۲ درصد از کل جمعیت استان آذربایجان شرقی را شامل می شود. جمعیت مرکز این شهرستان، یعنی شهر ورزقان، ۵ هزار و ۳۸۵ نفر بوده است. جمعیت شهری شهرستان ۶ هزار و ۷۵۸ نفر و جمعیت روستایی آن ۳۸ هزار و ۹۵۰ نفر و تعداد خانوارهای آن ۱۲ هزار و ۲۴۴ خانوار گزارش شده است. در دهه ۱۳۴۰، ورزقان تنها یک قصبه با جمعیت حدود ۱۳۵۹ نفر بود، اما تا سال ۱۳۹۰ با ۶۱۴۰ نفر جمعیت، به عنوان ششمین شهر پرجمعیت آذربایجان شرقی شناخته شد. این آمار نشان دهنده رشد جمعیتی و اهمیت یافتن ورزقان در طول زمان است، به ویژه پس از ارتقاء به شهرستان که منجر به توسعه زیرساخت ها و امکانات در منطقه شد.

وقایع مهم تاثیرگذار بر ورزقان: از زلزله تا رخدادهای اخیر

تاریخچه شهرستان ورزقان، علاوه بر غنای طبیعی و تاریخی، با وقایع مهم و تأثیرگذاری نیز گره خورده است که نقش بسزایی در شکل گیری چهره امروز این منطقه ایفا کرده اند. دو رخداد مهم در سالیان اخیر، توجه افکار عمومی را به سمت ورزقان جلب کرده است: زمین لرزه سال ۱۳۹۱ و حادثه سقوط بالگرد در سال ۱۴۰۳.

زمین لرزه سال ۱۳۹۱ ورزقان

در روز شنبه ۲۱ مرداد ۱۳۹۱، دو زمین لرزه نسبتاً شدید مناطق وسیعی از استان آذربایجان شرقی را لرزاند که کانون اصلی آن ها در نزدیکی شهرستان های اهر و ورزقان بود. زمین لرزه اول با بزرگی ۶.۴ ریشتر در ساعت ۱۶:۵۳ به وقت محلی و در ۱۷ کیلومتری اهر رخ داد و زمین لرزه دوم با بزرگی ۶.۳ ریشتر در ساعت ۱۷:۰۴ به وقت محلی و در ۱۰ کیلومتری ورزقان به وقوع پیوست. موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران و سازمان زمین شناسی آمریکا، کانون هر دو زمین لرزه را در عمق حدود ۱۰ کیلومتری زمین ذکر کردند.

این زمین لرزه ها در استان های آذربایجان غربی، گیلان، زنجان و اردبیل و حتی در باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان، نیز احساس شد. متأسفانه، این حادثه طبیعی خسارات جانی و مالی فراوانی به بار آورد. در شهرستان های اهر، ورزقان و هریس، ۳۰۶ نفر کشته و بیش از ۵۰۰۰ نفر مجروح شدند. در مجموع، ۱۵۵ هزار نفر دچار حادثه شدند که ۴۲ هزار نفر از این تعداد در شهرستان ورزقان بودند. بیشترین تلفات انسانی از روستاهای «باجه باج»، «گوردره» و «دبنو» و همچنین خود شهر ورزقان گزارش شد. این حادثه همچنین منجر به تخریب کامل ۱۲ روستا در شهرستان ورزقان شد که هر یک حدود ۹۰۰ تا ۱۰۰۰ نفر جمعیت داشتند. تمامی زیرساخت های مخابراتی منطقه ورزقان دچار اختلال و قطعی کامل شدند. فقدان بیمارستان در مناطق اهر، هریس و ورزقان، مجروحان را مجبور به انتقال به بیمارستان های تبریز کرد و نیاز به برپایی بیمارستان صحرایی در منطقه را دوچندان ساخت. پس از این فاجعه، عملیات بازسازی و کمک رسانی گسترده ای در منطقه صورت گرفت.

حادثه سقوط بالگرد ۱۴۰۳

در ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳، شهرستان ورزقان بار دیگر در مرکز توجه قرار گرفت، این بار به دلیل حادثه ناگوار سقوط یک بالگرد در نزدیکی این شهر. این رخداد مهم ملی، منجر به جان باختن ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور وقت ایران، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه، سید محمدعلی آل هاشم، امام جمعه تبریز و مالک رحمتی، استاندار آذربایجان شرقی و سایر سرنشینان شد. مکان دقیق حادثه در حوالی روستای اوزی و منطقه معدن مس سونگون در بخش مرکزی ورزقان بود. این حادثه، به عنوان یک واقعه تاریخی جغرافیایی، نام ورزقان را بار دیگر در سطح ملی و بین المللی مطرح کرد.

نتیجه گیری: ورزقان؛ سرزمینی با پتانسیل های بی شمار

شهرستان ورزقان، در قلب منطقه کوهستانی و سرسبز ارسباران، با تلفیقی بی نظیر از طبیعت بکر، تاریخ کهن و پتانسیل های عظیم اقتصادی، خود را به عنوان یکی از مهم ترین مناطق استان آذربایجان شرقی مطرح کرده است. از جنگل های انبوه ارسباران و کوه های سر به فلک کشیده گرفته تا قلعه های باستانی و کتیبه های میخی، هر گوشه از این سرزمین داستانی برای روایت دارد. حضور معدن مس سونگون، به عنوان دومین معدن بزرگ مس ایران، نقش بی بدیلی در اقتصاد ملی و اشتغال زایی منطقه ایفا می کند و ورزقان را به قطبی معدنی در کشور تبدیل کرده است.

معرفی شهر ورزقان تنها آشنایی با یک منطقه جغرافیایی نیست، بلکه شناخت سرزمینی است که با وجود فراز و نشیب های تاریخی و بلایای طبیعی، همچنان با صلابت و پتانسیل های فراوان به پیش می رود. مردم خون گرم و سخت کوش ورزقان، با اصالت آذربایجانی خود، مظهر مقاومت و امیدند. این شهرستان با وجود جاذبه های گردشگری فراوان، از جمله سد زرآباد، مناطق ییلاقی چیچکلی و روستاهای تاریخی، ظرفیت های بالایی برای توسعه صنعت گردشگری دارد که می تواند در کنار بخش معدن، به موتور محرکه اقتصاد منطقه تبدیل شود.

بی شک، شهرستان ورزقان با موقعیت استراتژیک، منابع غنی و مردمی پرتلاش، آینده ای روشن در پیش رو دارد. دعوت می کنیم تا با سفر به این دیار کهن و زیبا، از نزدیک با جاذبه های بی شمار آن آشنا شوید و تجربه فراموش نشدنی را برای خود رقم بزنید.