«محمود فرخ خراسانی پای در همان راه رفته پدر می گذارد و بر همان سیاق نام و راه پدرش را زنده نگه می دارد و به مراتب دایره نفوذ و تاثیر محفل پدرش را در کلیت بدنه فرهنگی کشور افزایش می دهد، تا آنجا که نمی توان از بزرگان شاعر و محقق و اندیشمندی در یکصد سال اخیر نام برد که به قول معروف صنمی با محفل میرزا آقا و بعدها با محفل پسرش محمود فرخ نداشته باشند.»
به گزارش اسخاج، محمد حسینی باغسنگانی پژوهشگر در سلسله نوشتارهایی که به چهره های ادبی پرداخته، یادداشتی را با عنوان «که از من برد سوی فرخ پیام؟» درباره محمود فرخ خراسانی در اختیار اسخاج قرار داده است.
در متن این یادداشت می خوانیم: چون تاریخ این آب وخاک را ورق بزنیم، یک موضوع همواره جای پرسش و بحث و جست وجو دارد؛ «محفل ها و نقش و تاثیرشان در ساختار فکری و فرهنگی ایرانیان». این محفل ها ساختار شگفتی دارند که می باید در فرصتی مناسب به جزییات آن پرداخت. خلاصه این که یکی از مختصات این محافل، جنبه مردمی و خودجوشی آنها است. این محافل بر اساس شهرت نیک و خصال بارز افراد شکل می گرفته و بر تمام جامعه مستولی می شده و تاثیرات شگرفی بر جای می گذارده است.
کیست که تاثیرات محافل بزرگ ادبی و هنری تاریخ چند قرن گذشته را به یاد نداشته باشد؟ انجمن های خودجوشی چون انجمن ادبی ایران و انجمن ادبی حکیم نظامی و انجمن اخوت و محافل خانگی مرحوم ظهیرالدوله و وحید دستگردی و مرحوم افسر و امیری فیروزکوهی و ده ها محفل مهم دیگر در تهران تا انجمن ها و محافلی که در دیگر شهرهای ایران آهسته آهسته در یک محله و شهر شکل گرفته و گاه آن چنان بال وپر یافته است که بر تمام ساختارهای فکری یک کشور تاثیر گذارده و همگان را از خود متاثر کرده است. یکی از این محافل محفل سیداحمدمیرزا آقا دانای مظاهری در شهر توس خراسان است. میرزا آقا شاعری که یک تنه، در یک قرن گذشته یکی از محفل داران بزرگ تاریخ فرهنگ و ادبیات ایران به شمار می آید.
درباره نحوه شکل گیری این محافل حرف بسیار است. اما به همین نکته اکتفا کنیم که مردم بی جهت دل در گرو کسی نمی نهند و با قدرت و ثروت کسی به شهرت واقعی نمی رسد و محبوب قلب ها نمی شود. محفل میرزا آقا در مشهد نیز یکی از همین محافل است. مردان بزرگی چون میرزا آقا، اگر توانسته اند در تاریخ ادب و فرهنگ این مرزوبوم تاثیرگذار بوده باشند بدون شک اول در خاندان خود موثر امور بوده اند و بعد بر مردم کوچه و بازار. با همین اصل است که فرزند میرزا آقا، «عالی جناب سیدمحمود فرخ خراسانی» هم پای در همان راه رفته پدر می گذارد و بر همان سیاق نام و راه پدرش را زنده نگه می دارد و به مراتب دایره نفوذ و تاثیر محفل پدرش را در کلیت بدنه فرهنگی کشور افزایش می دهد، تا آنجا که نمی توان از بزرگان شاعر و محقق و اندیشمندی در یکصد سال اخیر نام برد که به قول معروف صنمی با محفل میرزا آقا و بعدها با محفل پسرش محمود فرخ نداشته باشد.
انسان نیک، سنت نیک برجای می گذارد و این ادامه نیکی هاست. آنچه تاکنون در این محافل بزرگ و تاثیرگذار رخ داده صرفاً ریشه در همین نظریه داشته است. محمود فرخ خراسانی، در همین خانواده و تحت نظارت سخت گیرانه همین مرد بار آمده و رشد کرده است. پس اگر انسانی در یک چنین محفلی به دنیا بیاید و ببالد قطعاً انسان دیگری خواهد بود. ما در زندگی معمولی خودمان، با حلقه محدود خانواده رفت وآمد داریم و در مدرسه و دانشگاه نیز استادانی را هر بار می بینیم و چیزی می آموزیم. اما محمود فرخ در خانه ای به دنیا می آید که خود این خانه، دانشگاه است. پس قطعاً تفاوت ها باید از زمین تا آسمان باشد.
«خانه سیدمحمود فرخ، نبش خیابان جهانبانی، کنار کوچه ای نزدیک به سه راه جم مشهد، محفلی است که نخستین مجمع عالی ادبای معاصر در شمال شرق ایران بود. از هشت ونیم صبح های جمعه، دروازه بزرگ آهنی نیمه باز این عمارت تاریخی آدم را به درون فرامی خواند.»
روزی وارد خانه می شوی می بینی، جلال المالک ایرج میرزا به دیدار پدر شما آمده است. یک ساعت بعد می گویند آقا نجفی قوچانی در بستر بیماری است برخیزید که به دیدار ایشان برویم. فردای آن روز می گویند خانه را پاکیزه کنید که ادیب نیشابوری می آید و دیگر روز سیاستمداری چون محمدتقی خان پسیان و دیگر روز می توانی کفش های کمال الملک بزرگ را مرتب کنی که از نیشابور به دیدن میرزا آقاخان آمده و روزی در محفل پدر نشسته ای و 23 سال بیشتر عمر نداری، می بینی نوجوانی دوازده، سیزده ساله کنار پدرش که آخوندی روستایی است، در لباس طلبگی نشسته روبه رویت و به شما لبخند می زند. محفل شاعران خراسانی است و وقت شعرخوانی و چون نوبت سخن به پدر آن نوجوان می رسد. می گوید: «میرزا آقا، این جلیل ما هم شعر می گوید.» این را که می شنوی. گوش هایت تیز می شود و نیشت باز. وقتی به چشم های پدرت و حضار نگاه می کنی می بینی همه چشم ها به سوی این نوجوان برگشته. پدرت میرزا آقا می گوید: «احسنت، احسنت، بارک الله. بخوانید از اشعارتان… » لبخند می زنی و گمان می کنی محض خنده و تفریح بد نیست و نمی دانی که شر بزرگ بعد از لب تر کردن این نوجوان در این خانه برایت درست می شود که رو به پدرت می گوید: «چه بخوانم؟ غزل بخوانم یا قصیده؟» و چون همه شگفت زده می شنوند پدرت می گوید: «قصیده هم می گویید؟ » و نوجوان می پرسد: «عربی بخوانم یا فارسی؟» که دود از کله جمعیت بلند می شود و چون این نوجوان در این محفل دو شعر، یکی قصیده ای به زبان عربی و دیگری قصیده ای به زبان فارسی می خواند و دهان ها را از حیرت باز می کند و خوب می دانی حالا دیگر بهانه خوبی برای پدر جان درست شده که هر بار طعنه اش گریبانت را خواهد گرفت.
«این بچه سیزده ساله را ببین که بیست و چهارساله ای و در چه مرحله»…
و هر چند که آن بچه سیزده ساله دوست تمام عمرت بدیع الزمان فروزانفر باشد و هر چند تو همان محمود فرخی باشی که بوده ای و همیشه خواهی بود. همان محمود فرخی که فروزانفرت در حق تو چنین می گوید:
که از من برد سوی فرخ پیام؟
که ای اوستاد سخن گسترا
تویی آن سخندان معنی طراز
که نادر مثالی در این کشورا
منبع: بدیع الزمان فروزانفر | تالیف محمد حسینی باغسنگانی | از فصل فروزانفر به روایت فروزانفران | صفحات 408-411 | مجموعه کتابهای پژوهشی چراغداران فکر و فرهنگ ایران
در ادامه مستند چراغداران زندگی و آثار محمود فرخ خراسانی با گویندگی بهروز رضوی را می شنوید:
جواد بدیع زاده | محمود فرخ خراسانی | نفر آخر سمت چپ اسماعیل نواب صفا
دستخط محمود فرخ خراسانی
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "محافلی که بزرگان با آنها صنمی داشته اند" هستید؟ با کلیک بر روی فرهنگ و هنر، به دنبال مطالب مرتبط با این موضوع هستید؟ با کلیک بر روی دسته بندی های مرتبط، محتواهای دیگری را کشف کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "محافلی که بزرگان با آنها صنمی داشته اند"، کلیک کنید.