به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری اسخاج، شاهین آخوندزاده، عضو هییت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره مهم ترین چالش ها و ملاحظات تحقق مرجعیت علمی یادداشتی را در اختیار خبرگزاری علم و فناوری اسخاج قرار داد که به شرح زیر است:
سرمایه گذاری پایدار و بلند مدت؛ پیش شرط حیاتی مرجعیت علمی
اول باید این احساس را در سطح کشور ایجاد کنیم که علم و عالم برای مملکت اهمیت دارند و سیاست گذار های کشور هم از علم و عالم حمایت می کنند تا ما این مرحله اول را نداشته باشیم هر چقدر هم آمار و ارقام را بالا ببریم، در سطح بین المللی نمی توانیم بروزی داشته باشیم. به همین دلیل در برنامه توسعه پنجم و ششم، به خصوص برنامه پنجم برای توسعه علمی کشور گفته شد که در حال حاضر سهم پژوهش ما از تولید ناخالص داخلی (GDP) نیم درصد است و باید در طی سال های برنامه آن را به 1، 1.5، 2 و 2.5 درصد برسانیم.
در حال حاضر سهم پژوهش از تولید ناخالص داخلی به رغم هدف گذاری برنامه پنجم توسعه از 0.5 درصد ابتدای برنامه به 0.3 درصد رسیده و کاهش یافته است. این موضوع در حالی است که زمانی که ما این بحث را شروع کردیم کشور های همسایه ما که محلی از اعراب نداشتند مانند عربستان قطر و امارات الان به شدت و با سرعت زیاد از ما جلو افتاده اند؛ لذا ما نه تنها به اهدافی که در برنامه توسعه تعیین کرده بودیم نرسیدیم بلکه هر جایی هم که با مشکل اقتصادی مواجه شده ایم و عمدتاً هم به دلیل تحریم ها بوده است اولین جایی که منابع آن را کم کرده ایم منابع مالی دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی بوده است. عملاً بر خلاف آنچه ژاپنی ها می گویند که اگر دچار مشکلی شدید باید منابع مالی پژوهش را زیاد کنید تا بتوانید راه حل بیابید، ما اولین جایی که منابع آن را قطع کردیم در بخش پژوهش بوده است.
ولی وقتی روند را در یک بازه زمانی 56 ساله نگاه می کنیم می بینیم که در سال 1968 میلادی شش مقاله در ISI از کل کشور منتشر شده است و در همان سال سهم ترکیه 12 مقاله بوده است. ده سال بعد یعنی در سال 1978 که یک سال پیش از انقلاب اسلامی بوده است ما دو برابر ترکیه مقالات منتشره در ISI داشته ایم. ما یک بار پیش از انقلاب به عنوان کشور اول منطقه رسیده بودیم، اما یک نکته مهم دارد که در آن زمان فقط 0.2 درصد تولید علم دنیا را در اختیار داشتیم؛ اما در سال 2017 که باز هم کشور اول منطقه شدیم دو درصد تولید علم دنیا را داشته ایم. در آن زمان خاورمیانه تولید علم چندانی نداشت و با اینکه کشور اول منطقه بودیم، اما در بین کشور های ضعیف این رتبه را داشتیم جلوتر که بیاییم در سال 1988 که پس از جنگ تحمیلی بوده است.
تعداد مقالات ما که پیش از جنگ 800 مقاله بوده است به 165 مقاله می رسد و سقوط داشته ایم، زیرا جنگ تحمیلی تمام زیر ساخت های آموزشی و پژوهشی کشور را نابود کرده بود، اما ترکیه رو به جلو بوده است. این موضوع تلخی بود و از آن تلخ تر این است که بدانیم 40 درصد از کل این 165 مقاله که در حوزه پزشکی و غیر پزشکی بوده است را چهار نفر در ایران منتشر کرده اند. یعنی در واقع توزیع هم نامتعادل و نامناسب بوده است.
اصلاً نمی توان گفت تولید علم ایران متعلق به یک دولت است. این حوزه سرمایه گذاری بلندمدت می طلبد و اگر الان بذری را بکاریم سال دیگر پاسخ نخواهد داد بلکه ده سال دیگر محصول می دهد دولت های مختلف سرمایه گذاری کردند و در سال 2017 برای اولین بار از کشور اول منطقه که ترکیه بود توانستیم پیشی بگیریم و کشور اول منطقه شویم. سال 1988 ما کشور پنجم منطقه بودیم و ترکیه دو برابر ما مقالات منتشره داشت. در سال 2017 علاوه بر اول شدن در تعداد مقالات از نظر تعداد استنادات هم اول شدیم این چیزی که کلیشه شده است که ایرانیان مقالات سطح پایین تولید می کنند صحیح نیست. ما یک جایی از نظر تعداد مقالات رتبه پانزدهم دنیا را کسب کرده ایم و از نظر استناد رتبه چهاردهم دنیا را به دست آورده ایم یعنی کیفیت مقالات ما از تعداد مقالات ما بهتر بوده است و نباید آن را دست کم بگیریم. با این حال ما عملاً مثل ترکیه سرمایه گذاری نکرده ایم. مثلاً بودجه پژوهش در حوزه پزشکی با دلار 10 هزار تومانی 120 میلیون دلار است. در حالی که بودجه پژوهشی ترکیه 11 برابر ایران است ترکیه تحریم نیست، اما کشور ما تحریم است و این نشان دهنده این است که ما با منابع مالی خیلی محدود و با وجود تحریم های سنگین توانستیم در منطقه اول شویم؛ بنابراین بودجه پژوهشی محدود، نشان می دهد ما در بخش نیروی انسانی قوی بوده ایم.
عموماً در ایران برای پایان نامه دوره Ph.D سی میلیون تومان اعتبار می دهند، یعنی حدود 600 دلار که برای خارج از کشور این موضوع عجیب است و آنها برای پایان نامه 2000 دلار تخصیص می دهند و آن را فقط برای انتشار مقالات در نظر می گیرند، اما با 600 دلار کل آن را انجام می دهیم این موضوع نشان می دهد که نیروی انسانی ما توانمند است و ما باید قدر آن را بدانیم ما عملاً از این نیروی انسانی توانمند استفاده نمی کنیم منابع مالی ما هم دارد ضعیف می شود و باعث شده که از سال 2021 رتبه اول منطقه را از دست بدهیم ترکیه هم در تعداد مقالات و هم استنادات اول شده است.
در کنار مطالب پیش گفته یادآوری این نکته هم ضروری است: مقام معظم رهبری خیلی روی مسایل علمی تاکید دارند شما رهبری در دنیا نمی بینید که مثل ایشان این تاکیدات را داشته باشند، اما بسیاری از دولت ها در این زمینه سکوت کرده اند و کاری انجام نداده اند و نقطه نظرات رهبری در خیلی از مسایل علمی نادیده گرفته شده است. اگر ما ده سال پیش که مقام معظم رهبری تاکید داشتند کرده بودیم در حال حاضر وضع این گونه نبود. سهم علم از GDP باید بالا برود و به 2 تا 25 درصد برسد، بخشی از آن را محقق ارزیابی مرجعیت علمی فقط تعداد مقاله و استناد نیست رویت پذیری موثر بین المللی، الزام ضروری است.
سوال این است که آیا شاخص تحقق مرجعیت علمی، فقط تعداد مقاله و استناد است؟ خیر، در علم سنجی فقط نمی توان یک موضوع را دید و باید همه موارد را کنار هم در نظر گرفت. در واقع اعداد و آمار این موضوع را نشان نمی دهد، بلکه بیشتر ذهنی است تا عینی این احساس است که مهم است. باید نگاه کنیم که مقالاتی که چاپ کرده ایم چقدر استناد داشته اند و در کدام مجلات چاپ شده اند. چقدر از این استنادات خود استنادی بوده است. ما کشوری هستیم که استنادات ملی بالایی داریم و حدود 30 درصد استنادات ما استنادات ملی است. این رقم بالایی در جهان است. بخشی از این رتبه ای که کسب کرده ایم به این دلیل است که مجلات زیادی را در ایران ایجاد کرده ایم و آنها را در ISI اسکوپوس و PubMed نمایه کرده ایم و رتبه خود را افزایش داده ایم کنار این موضوع، شاخص هرش و استناد به ازای هر سنده نیز مهم است و اینکه ما چقدر توانسته ایم از آنها تولید ثروت کنیم به تعبیر دیگر چه مقدار از این مقالات به سمت فناوری و صنعت رفته اند.
علاوه بر این حضور در عرصه بین الملل شاخص بسیار مهمی در ارزیابی مرجعیت علمی است. هر وقت در کشورمان تولید علم کردیم و هر زمان به یک کنگره بین المللی رفتیم من اگر صد مقاله علمی هم در یک سال در کشور تولید کنم، اما در دنیا شناخته شده نباشم یعنی علم مفیدی را تولید نکرده ام و به عنوان سخنران مدعو و در جا های مختلف در کنگره به من استناد کردند، یعنی ما در سطح دنیا داریم کار می کنیم یک اتفاقی افتاده که به نظر تعمدی بوده است. دنیا ما را تحریم کرده است به این صورت که به دانشجوی ما کار می دهند که در خارج از کشور بتواند کار و زندگی کند، اما به اساتید آنها برای کنگره های بین المللی ویزا نمی دهند. در واقع تعمدی علم ایران را تحریم می کنند. عملاً ما را از مجامع علمی حذف می کنند و ما دیده نمی شویم خودمان هم در داخل این کار را می کنیم. ما باید از اساتید خانم دانشگاه ایران به عنوان یک محقق محجبه ایرانی که در کنگره های بین المللی شرکت می کند و ارایه دارد، حمایت کنیم تا دنیا محقق محجبه ایران را ببیند. این تبلیغ و دیپلماسی علمی است که در ایران چندان به آن توجهی نمی شود.
در ایران مشکلات زیادی وجود دارد که دانشگاهیان نتوانند به کنگره های خارجی بروند؛ در واقع هم غربی ها ما را تحریم علمی می کنند و هم خودمان خود تحریمی می کنیم و این موضوع ما را از پیشرفت باز می دارد. اگر در سال 10 کنگره خارجی برویم و پرچم ایران را بیفرازیم دیده می شویم ولی ما ایران را حذف کرده ایم. اما رژیم اشغالگر قدس به صورت فوق العاده ای یارانه می دهد و محققانشان که مثلاً در آمریکا کار می کنند با وابستگی سازمانی دوگانه آمریکا و اسراییل مقاله می دهند که آمار اسراییل را در کنگره ها بالا ببرند. عربستان هم همین کار را می کند و آمار خود را به شدت در کنگره ها بالا برده است.
بر اساس آمار ارایه شده توسط سایمگو عربستان در سال 2022 از نظر استنادات از ما پیشی گرفته است و رتبه سیزدهم دنیا را به دست آورده است. از نظر شاخص تعداد مقاله های پراستناد از ایران 1000 مقاله بیشتر دارد. این نشان میدهد که آنها می دانند چه کار کنند، اما ما سیاست های درستی در این زمینه نداریم.
تامین مالی غالباً دولتی تحقیقات دانشگاهی؛ مانعی مهم در تبدیل علم به ثروت
تا زمانی که پول پایان نامه را دولت می دهد یعنی اینکه کسی نمی خواهد از خروجی آن استفاده کند، اما هر زمان ما پایان نامه ای به دانشجو دادیم و منابع مالی آن را از صنعت گرفتیم و صنعت مشکل خود را برای حل به دانشگاه سپرد و ما از آن گرنت دانشجوی تحصیلات تکمیلی جذب کردیم، مانند آنچه در دنیا رایج است و دانشجو توانست پروژه را انجام دهد و مشکل را حل کند به این معنی است که تولید ثروت کرده ایم حال ممکن است مقاله هم از آن کار به دست نیاید، اما مشکی را حل کند، اما همان طور که می دانیم منابع مالی 99٬99 درصد پایان نامه های تحصیلات تکمیلی ما را دولت می دهد و کسی از آن استفاده نخواهد کرد. این مسیر اشتباهی است، زیرا هر نیروی انسانی را که تربیت می کنیم یا بیکار خواهد بود و یا برای خارج از کشور و مهاجرت است.
بخشی از این موضوع بستگی به این دارد که ما صنایع خصوصی فعال و شاداب داشته باشیم که در دهه گذشته شرکت های دانش بنیان در این مسیر گام برداشته اند، بخشی از این فعالیت ها را انجام داده اند و، چون خصولتی نبوده اند و بر اساس یک شخص تاسیس شده اند در مسیر های درست حرکت کرده اند و منابع مالی را هدر نداده اند و بهینه استفاده کرده اند؛ بنابراین در این یک دهه گام خوبی بوده است. با این حال در حال حاضر خیلی از این شرکت های دانش بنیان در حال مهاجرت هستند و شرکت ها مهاجرت می کنند و نه افراد. خیلی از کشور های اطراف، چون اتمسفر مناسبی را ایجاد کرده اند شرکت ها به آن جا می روند.
کمرنگ شدن احترام به علم و تکریم عالم
هر چند روند ما در این 45 سال خوب بوده، اما حفظ آن مستلزم تحول نگاه به علم و عالم است. در حال حاضر بسیاری از مطالعاتی که در ایران انجام می گیرد، نشان می دهد که در قشر نخبه جامعه دانشگاهیان اول نیستند. زمانی دانشگاهیان و جامعه پزشکی اول بودند، اما در حال حاضر چهارم و پنجم هستند. این امر برای مرجعیت علمی مناسب نیست، زیرا آن احساس در کشور نیست که باید به علم و عالم رسیدگی کرد به عنوان مثال در دهه 1360 وقتی یک معلم ابتدایی از یک گذر عبور می کرد همه می ایستادند و به وی احترام می گذاشتند. این احترام به علم بود، اما در حال حاضر این گونه نیست و نشان می دهد در این زمینه بد عمل می کنیم. در بسیاری از کشور ها حقوق دبیران و معلمان جزء حقوق های بالای کشورشان است و ما این کار را نه در آموزش و پرورش و نه در آموزش عالی انجام نمی دهیم. اتفاقاً گروهی در کشور می گویند که مسیری که رفته ایم اشتباه است و باید آن را رها کنیم. در دو سال گذشته که به حقوق اعضای هییت علمی رسیدگی شد تحلیل ها نشان داد که چقدر مهاجرت و ریزش از این قشر کاهش یافت.
قطع ارتباط با دانشگاه، انحصار و فقدان فضای رقابتی موانع بزرگ دستیابی به مرجعیت علمی و فناوری
75 درصد وظیفه معلم دانشگاه آموزش است و پژوهش نیست. پژوهش در آن25 درصد باقی مانده است و همه این 25 درصد هم پژوهش نیست و بخشی به پژوهش اختصاص دارد همه پژوهش هم مقاله نویسی نیست و بخشی از پژوهش به این امر اختصاص دارد. مثلاً هییت علمی دانشکده داروسازی به دنبال فناوری می رود. مولکول سنتز می کند و آن را می فروشد و تولید ثروت می کند و پتنت ثبت می کند و ممکن است مقاله هم داشته یا نداشته باشد. ما حتی آن مسیر را هم اشتباه رفته ایم. ما در یک دوره ای گفتیم برویم تعداد پتنت ها را افزایش دهیم. برای این منظور هم مرکزی را ایجاد کردیم که پول می داد. 23 هزار دلار، 24 هزار دلار، 25 هزار دلار و 40 هزار دلار پول دادیم و تعداد پتنت ها را افزایش دادیم، اما هیچ تولید ثروتی نکرد. پتنت به تنهایی ارزشی ندارد و باید از آن ثروت تولید شود. با اینکه مثلاً برای یک کار 25 هزار دلار صرف کردیم و آن را پتنت کردیم ده سال هم گذشت، اما از آن تولید ثروتی نکردیم این نشان می دهد که در این حوزه هم مسیر درستی را نرفته ایم به عبارتی ما باید اجازه دهیم این موارد بر اساس نیاز واقعی ایجاد شوند.
نیاز واقعی را صنعت خصوصی ایجاد می کند، نمی توانیم آن را مصنوعی ایجاد کنیم و به هدف برسیم، ما تا زمانی که در مملکت مان پراید تولید می کنیم R&D شرکت به دنبال دانشگاه نمیرود وقتی پراید با تکنولوژی سی سال قبل تولید می شود و برای آن تقاضا زیاد است شرکت و R&D آن هرگز به دنبال دانشگاه نمیرود هر زمان خودروسازی را از دست دولت و خصولتی ها درآوردیم، رقابتی می شود و با دانشگاه ارتباط برقرار می کنند. صنعتی ها در حال حاضر میگویند دانشگاهیان ما صنعت را نمیشناسند و به همین دلیل ما به دنبال دانشگاه نمی رویم، اما فارغ التحصیلان همین دانشگاه مهاجرت می کنند و برای صنعت خارجی کار میکنند بدون اینکه مدرکی هم از آنجا بگیرند. با همین درجه دانشگاه داخلی به خارج می روند و کار می کنند و این نشان می دهد نیروی انسانی توانمند بوده است و ما نتوانسته ایم از آن استفاده کنیم؛ بنابراین نه همه فارغ التحصیلان بلکه دانشگاه های خوبمان دارند دانشجوی خوب تربیت می کنند، اما از این ظرفیت استفاده نمی شود.
بی ثباتی سیاست های علمی ما را به مرجعیت علمی نمی رساند
به طور کلی سیاست ها ثبات ندارند. سیاست های علمی را نمی توان چهار ساله و هشت ساله در نظر گرفت بلکه باید 25 ساله باشند در وزارت بهداشت یک دوره گفتند علوم پایه خوب است یک دوره دیگر علوم پایه را هدر دادن منابع مالی دانستند و تاکید بر کار کردن در زمینه علوم بالینی داشتند. اما همه را باید با هم دید و برای آن برنامه داشت یک جای کار مشکل دارد. به واقع ما سازمان برنامه و بودجه نداریم، زیرا اگر داشتیم وضعیت این نبود ما برنامه دراز مدت برای بخش آموزش عالی نداریم یک زمان هر کسی که مجوز دانشگاه می خواست صادر می کردیم، یک زمان، اما سخت می گیریم و الان به اینجا رسیده ایم که با این همه دانشگاهی که ایجاد کرده ایم صندلی خالی داریم و فایده ای هم ندارند. ما در این قسمت ضعف داریم به عنوان مثال کانادا جمعیتی نصف ایران دارد. ما حدود 2700 واحد دانشگاهی داریم و کانادا 97 واحد دانشگاهی کانادا در بحث علمی جزو ده کشور اول دنیا است. ما با 2700 واحد دانشگاهی به آن کشور نمی رسیم. زیرا آنها می دانستند که چطور این تعداد واحد را ایجاد کنند تا حداکثر استفاده را از آن ببرند؛ بنابراین توسعه کمی به ما آسیب زده است. یکی از دلایلی که سهم پژوهش از GDP نمی تواند در کشور موثر باشد این است که در 2700 واحد دانشگاهی توزیع می شود و سهم هر دانشگاه ناچیز است و اگر مثلاً 200 واحد دانشگاهی داشتیم سهم قابل توجهی به هر دانشگاه می رسید و می توانستیم کار های مفیدی انجام دهیم.
فقدان رویه های انگیزشی برای نگهداشت نیروی انسانی؛ یک آفت بزرگ
برگ برنده ما نیروی انسانی است. ما در شرایط فعلی هیچ وقت از نظر منابع مالی نمی توانیم با کشور های منطقه رقابت کنیم اگر به نیروی انسانی رسیدگی نکنیم از این برگ برنده مان نمی توانیم استفاده کنیم باید شرایط ماندگاری این قشر را در کشور فراهم کنیم تا از مهاجرت آنها جلوگیری شود. من اعتقاد دارم بزرگترین دلیل مهاجرت نخبگان جوان ما این است که احساس می کنند اگر می خواهند پیشرفت کنند در ایران و از یک مسیر علمی برایشان محقق نخواهد شد. دانشجویان به ما می گویند که مثلاً اگر به دانشگاه پیل بروند بعد از 20 یا 30 سال دیگر رییس دانشکده پزشکی ییل می شوند، اما در ایران این اتفاق رخ نمی دهد. زیرا با تغییر هر دولت همه روسای دانشگاه ها نیز تغییر می کنند.
در غالب دولت ها این چالش وجود داشته است که استاد تمام دانشگاه را کنار گذاشته اند و شخصی را که به تازگی هییت علمی شده است به جای آن می گمارند و رییس دانشگاه شده است. بزرگترین آفت مرجعیت علمی در ایران و بزرگترین دلیل مهاجرت این است که ما مسیر دانشگاهی را در کشور شخم زده ایم و جوانان وقتی این موارد را می بینند دلسرد می شوند. چالش های مالی و اقتصادی به ویژه در حوزه پزشکی بسیاری از مواقع مسیله اول نیست و این دلسردی بزرگترین عامل مهاجرت است و ما نیروی انسانی خود را از دست می دهیم و از مرجعیت علمی فاصله می گیریم. این موضوع روی اساتید هم تاثیر می گذارد و امیدی به ماندن آنها نخواهند داشت.
نکته دیگر این است که اجازه دهیم جوانانی که تربیت کرده ایم از ما اساتید پیشی بگیرند و هر زمان دانشجویان ما از ما جلو زدند و ما آنها را تشویق کردیم این یک محیط حمایت گر می شود. ما همیشه می خواهیم به عنوان یک استاد در راس بمانیم و آنها دانشجوی ما باشند که این گونه نمی شود. این محیط حمایت گر نیست و ما را به مرجعیت علمی نمی رساند.
به نقل از پروفسور یلدا، استاد فقید رشته عفونی ایران که می گفتند هر وقت شما اساتید سعی کردید، همیشه بالا بمانید و دانشجو های تان پایین باشند و نگذارید جلو بروند، شما بدبخت ترین استاد هستید. استاد خوب استادی است که اجازه دهد دانشجویانش از او پیشی بگیرند.
اگر برای جوانانمان در دانشگاه و کلاس درس از مشکلات ایران صحبت کنیم و نکات مثبت را نگوییم نگذاشته ایم خودش تصمیم بگیرد و به او القا کرده ایم که باید به خارج از کشور برود همین افراد در خانه و با فرزندانشان طور دیگری برخورد می کنند، چون میخواهند آنها را حفظ کنند ما باید همان کاری که با فرزندانمان می کنیم با دانشجو های مان هم انجام دهیم. نمی گویم که این موضوع نخبگان را نگه می دارد ما در حد خودمان سعی کرده ایم سرمایه های انسانی ایران را نگه داریم. اگر تحریم نبود و حمایت های مالی داشتیم و سیاست گذاری های درستی اعمال کرده بودیم، می توانستیم تا 25 سال آینده جزء ده کشور اول دنیا باشیم. رتبه هفدهم را به شانزدهم تبدیل کردن، رتبه شانزدهم را به پانزدهم تقلیل دادن هر کدام از اینها سخت تر می شود. در ده کشور اول نفوذ کردن بسیار سخت و دشوار است و نیاز است برنامه های نویی داشته باشیم.
دیوارکشی میان انسانی و تجربی؛ سنگ بزرگ مرجعیت علمی
علوم تجربی شامل علوم پزشکی فنی و مهندسی و کشاورزی می شود. علوم انسانی یک مقوله متفاوت با علوم تجربی است. این دو حوزه می توانند خیلی با هم تفاوت داشته باشند یکی از مشکلاتی که ما با آن مواجه هستیم، این است که علوم پزشکی را از وزارت علوم جدا کردیم و این موضوع بسیار به هر دو صدمه زد. در حال حاضر در دنیا در دپارتمان جراحی ارتوپدی دکترای مکانیک عضو هییت علمی است. دکترای کامپیوتر عضو هییت علمی این رشته ها می شوند، زیرا مرزی بین آن ها وجود ندارد علوم تجربی و علوم انسانی با هم متفاوت هستند، البته خیلی تفاوت ندارد و یکی از سم هایی که وجود داشته است و علوم انسانی را از قافله علم عقب نگه داشته این است که دور خود را دیوار کشیده اند و خود را متفاوت از سایرین دانسته اند و موجب شده است که وارد عرصه بین المللی نشوند. عربستان سعودی را ببینید که چند محقق دینیشان درباره مسایل مختلف مقاله دارند ولی محققان دینی ما کاری نکرده اند. دانشگاه الازهر مقاله های زیادی در حوزه علوم انسانی و دینی به چاپ رسانده است، اما ما کاری انجام نداده ایم. اگر خیلی بخواهیم بین حوزه های مختلف دیوار بچینیم به سرنوشت علوم انسانی درایران دچار م یشویم ما بسیاری از موضوعات دینی مذهبی و انسانی خودمان را به دنیا معرفی نکرده ایم و این ضعف محققان علوم انسانی ما بوده است؛ بنابراین می توان گفت یکی از نکات بسیار مهمی که ما در برهه هایی از این 45 سال بعد از انقلاب از آن غفلت کرده ایم دیپلماسی علمی است. به عنوان مثال ژاپن تعداد زیادی دانشجوی اقتصاد دارد که آنها را به انگلیس می فرستد تا درس بخوانند. جای تعجب است چراکه انگلیس از نظر اقتصادی ضعیف است، اما ژاپن کشوری عالی در امور اقتصادی است؛ این کار را انجام می دهند تا بدانند در آن کشور چه خبر است و بعداً در تجارت با دانش آن فرد انگلیس را فتح کنند. اما در ایران چه کار کردیم؟ در یک دوره ای تصمیم گرفتیم هیچ بورسیه ای را به خارج از کشور نفرستیم، زیرا همه را می توانیم در ایران تربیت کنیم. در حقیقت با این کار دور خودمان را دیوار کشیدیم که ندانیم در خارج از کشور چه خبر است.
ما اگر بهترین دانشجوی فیزیولوژی را در دوره Ph.D در ایران تربیت کنیم باید دو نفر را به خارج از کشور بفرستیم که فضای بین المللی را به داخل کشورمان بیاورند. به مجموع این نگاه ها دیپلماسی علمی می گویند ما یک جا هایی در این کار ندانم کاری کرده ایم ژاپن به مراتب از انگلیس دانشجویان بهتری تربیت می کند، اما در دیپلماسی علمی آن موارد را می بیند و دانشجو به خارج اعزام می کند، اما ما گرفتار غرور علمی می شویم و می گوییم خودمان می توانیم دانشجو تربیت کنیم.
بی تاثیری حصر علم بومی در مرجعیت علمی
هر جای دنیا در بحث علوم انسانی و علوم پزشکی خود جایی را برای موضوع علم بومی در نظر گرفته است؛ اما می گویند این علوم بومی خودتان را مثلاً طب سنتی را با زبان علمی دنیا ارایه کنید. یعنی زبان ها متفاوت نباشد و آن را می پذیرند. اما اگر بگوییم این علم بومی است و اصلا نمی توانیم با زبان علمی مورد پذیرش دنیا آن را ارایه دهیم آن را محصور کرده ایم. چینی ها طب سنتی چینی را با همین کار به اروپا و آمریکا معرفی کرده اند و در انگلیس دوره پنج ساله طب چینی تدریس می شود. اما اگر مثل ما بگوییم ما همین هستیم ولاغیر و کاری به طب مدرن نداریم آن را محصور کرده ایم؛ بنابراین باید اجازه دهیم دانش و یافته های بومیمان با زبان علمی روز دنیا خود را در معرض قرار دهند و گرنه سود نخواهیم کرد و محصور باقی خواهد ماند.
چالش های مرتبط با نمایه سازی مجلات ملی در نمایه نامه های بین المللی
یکی از نمود های نقش زبان در مرجعیت نمایه سازی مجلات ملی در نمایه نامه های بین المللی است نمایه نامه های بین المللی معتقدند زبان فارسی، چون محدودیت دارد و 150 میلیون نفر در دنیا با این زبان صحبت می کنند را نمی توان نمایه کرد. اما این مرز یک بار شکست و پس از آن فقط در حوزه علوم پزشکی 80 مجله فارسی زبان در اسکوپوس نمایه شدند. این در حقیقت اشاعه زبان فارسی است. در ISI هم این سد شکسته شده است. ما مجله فارسی زبان با چکیده انگلیسی در ISI داریم. سومین سد، اما هنوز شکسته نشده، یعنی Pubmed. قطعاً بحث تحریم های بین المللی هم کمی در آن نقش داشته است.
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "ضرورت انتقال دانشجوی بورسیه ای به کشور های جهان برای پیشرفت علمی ایران/ سیاست های علمی، 25 ساله تدوین شوند نه 8 ساله" هستید؟ با کلیک بر روی اجتماعی، به دنبال مطالب مرتبط با این موضوع هستید؟ با کلیک بر روی دسته بندی های مرتبط، محتواهای دیگری را کشف کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "ضرورت انتقال دانشجوی بورسیه ای به کشور های جهان برای پیشرفت علمی ایران/ سیاست های علمی، 25 ساله تدوین شوند نه 8 ساله"، کلیک کنید.