معرفی شهر رشت

رشت، قلب سبز استان گیلان و یکی از پرجمعیت ترین شهرهای شمال ایران است که با باران های نم نم و طبیعت بی نظیرش، هر سال میزبان هزاران گردشگر از سراسر ایران و جهان می شود. این شهر نه تنها به دلیل زیبایی های طبیعی، بلکه به واسطه تاریخ غنی و فرهنگ غذایی منحصر به فردش که به ثبت جهانی یونسکو نیز رسیده، شهرت فراوانی دارد. رشت، شهری که با بوی برنج و عطر چای گیلان در هم آمیخته، تجربه ای متفاوت از سفر را به شما هدیه می دهد.

شهر رشت، نگین درخشان شمال ایران، فراتر از یک مقصد گردشگری صرف است؛ این شهر نمادی از تاریخ مقاومت، فرهنگ اصیل و البته طعم های بی بدیل است. از بازار پرجنب وجوشش که هر حس بویایی و بینایی را به چالش می کشد تا عمارت های تاریخی که داستان های کهن را زمزمه می کنند، رشت هر بازدیدکننده ای را شیفته خود می کند. در ادامه این مقاله، به بررسی دقیق و جامع این شهر دوست داشتنی از ابعاد گوناگون می پردازیم تا شما را برای سفری فراموش نشدنی به شهر باران و غذا آماده کنیم.

رشت در یک نگاه: اطلاعات کلیدی و سریع

شهر رشت به عنوان مرکز استان گیلان، نقش حیاتی در منطقه شمال ایران ایفا می کند. این شهر بزرگترین و پرجمعیت ترین شهر در میان سه استان حاشیه دریای کاسپین است و جمعیت قابل توجهی از مردم گیلک زبان جهان را در خود جای داده است. رشت نه تنها به شهر باران های نقره ای معروف است، بلکه با پیوستن به شبکه شهرهای خلاق جهان تحت نظر یونسکو در زمینه خوراک شناسی، به شهر خلاق خوراک نیز شهرت یافته است.

موقعیت جغرافیایی رشت در ۴۹ درجه و ۳۶ دقیقه طول شرقی و ۳۷ درجه و ۱۶ دقیقه عرض شمالی، آن را در فاصله ای حدود ۳۰۰ تا ۳۲۵ کیلومتری شمال باختری تهران قرار می دهد. این شهر از شمال به دریای کاسپین و شهرستان خمام، از شمال غرب به شهرستان انزلی، از غرب به رودخانه های پسیخان و زرجوب و شهرستان های شفت، فومن و صومعه سرا، از جنوب به بخش سنگر و شهرستان رودبار و از شرق به کوچصفهان و آستانه اشرفیه محدود می شود. مساحت شهر رشت ۱۳۶ کیلومتر مربع است و به طور میانگین ۷ متر پایین تر از سطح آب های آزاد قرار دارد.

بر اساس آخرین سرشماری رسمی سال ۱۳۹۵، جمعیت شهر رشت ۶۷۹٬۹۹۵ نفر است. با این حال، به دلیل نقش آن به عنوان مادرشهر استان گیلان و جذب روزانه جمعیت شناور برای مقاصد کاری و خدماتی، جمعیت ثابت روزانه شهر بالغ بر ۱٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر و در ایام تعطیلات و ماه های گردشگری سال حتی به بیش از دو میلیون نفر نیز می رسد. فشرده ترین شهر ایران از لحاظ نسبت جمعیت به وسعت، رشت است و از این نظر، رتبه نخست کشور را نیز به خود اختصاص داده است.

۱۲ دی ماه، روز نکوداشت شهر رشت نامگذاری شده است. این تاریخ به مناسبت انتخاب رشت به عنوان مرکز استان گیلان در سال ۹۳۶ هجری شمسی، در دوران شاه طهماسب صفوی، پیشنهاد و در سال ۱۳۹۴ به صورت رسمی تصویب شد. این نامگذاری، اهمیت تاریخی و جایگاه رشت را در طول تاریخ ایران یادآوری می کند.

چرا رشت را باید دید؟

رشت مجموعه ای از جذابیت ها را در خود جای داده که آن را به مقصدی بی نظیر برای هر سلیقه ای تبدیل می کند. دلایل متعددی برای بازدید از این شهر وجود دارد که فراتر از صرفاً گذراندن اوقات فراغت است و تجربه ای عمیق و ماندگار را برای شما رقم می زند.

تجربه شهر باران

رشت به معنای واقعی کلمه «شهر باران» است. بارش های مداوم و دلنشین، هوایی پاک و عطر خاک نم خورده را به ارمغان می آورد. قدم زدن زیر باران های ریز و یکریز رشت، تجربه ای منحصر به فرد است که حس آرامش و سرزندگی را منتقل می کند. این بارش ها نه تنها منظره شهر را سبز و طراوت بخش می کنند، بلکه فضای رمانتیک و دلپذیری را نیز ایجاد می کنند که در کمتر شهری می توان یافت.

پایتخت شکم گردی ایران

در سال ۲۰۱۵، رشت به عنوان «شهر خلاق خوراک شناسی» به شبکه شهرهای خلاق یونسکو پیوست. این عنوان، گواهی بر تنوع بی نظیر و فرهنگ غنی غذایی این شهر است. با بیش از ۱۷۰ نوع غذای محلی، رشت بهشتی برای شکم گردان است. از کباب ترش و باقلاقاتق گرفته تا میرزاقاسمی و فسنجان، هر غذا داستانی از طعم ها و ادویه های خاص گیلانی را روایت می کند. رستوران های سنتی و بازار پرجنب وجوش رشت، فرصتی بی نظیر برای چشیدن طعم های اصیل و فراموش نشدنی فراهم می آورند.

تاریخ زنده در دل شهر

رشت نه تنها از نظر طبیعی، بلکه از منظر تاریخی نیز شهری بسیار غنی است. این شهر در بزنگاه های مهم تاریخ ایران، از جمله انقلاب مشروطه و جنبش جنگل، نقش کلیدی ایفا کرده است. میدان شهرداری با معماری الهام گرفته از سن پترزبورگ، خانه های تاریخی که قدمتشان به دوران قاجار و صفویه می رسد، و آرامگاه میرزا کوچک خان جنگلی، همگی شواهدی زنده از گذشته پرفراز و نشیب این شهر هستند. گشت و گذار در این فضاها، شما را به دل تاریخ می برد و داستان های مبارزات و تحولات ایران را از نزدیک لمس خواهید کرد.

هم نشینی طبیعت و شهر

یکی از ویژگی های منحصر به فرد رشت، نزدیکی بی نظیر طبیعت بکر به بافت شهری است. با اندکی فاصله از مرکز شهر، می توانید خود را در قلب جنگل های سرسبز هیرکانی یا کنار تالاب های زیبا بیابید. این هم نشینی طبیعت و شهر، فرصت های بی شماری برای تفریح و آرامش فراهم می کند. از پیاده روی در پارک های جنگلی گرفته تا قایق سواری در تالاب ها، رشت شهری است که می توانید همزمان از جاذبه های شهری و آرامش طبیعت بهره مند شوید.

رشت با لقب «شهر باران های نقره ای» و «شهر خلاق خوراک یونسکو»، ترکیبی بی نظیر از طبیعت، تاریخ و طعم های فراموش نشدنی را به ارمغان می آورد.

تاریخچه رشت: از گذشته های دور تا امروز

ریشه های تاریخی رشت به قرون و اعصار گذشته بازمی گردد و این شهر شاهد وقایع بسیاری در طول تاریخ بوده است. درک پیشینه این شهر، به درک بهتر فرهنگ و جایگاه امروزی آن کمک شایانی می کند.

وجه تسمیه

در مورد وجه تسمیه نام «رشت» دیدگاه های گوناگونی مطرح شده است. قدیمی ترین نامی که برای این منطقه ذکر شده، «بیه» به معنای مصب میان دو رود است. نام های دیگر همچون «دارالمرز» یا «دارالامان» نیز به کار رفته اند که دارالمرز به معنای سرزمین پست و گود (جلگه ای) است. برخی نیز بر این باورند که چون ساخت این شهر در سال ۹۰۰ هجری آغاز شده و واژه «رشت» در حساب ابجد ۹۰۰ است، این نام برای آن برگزیده شده است. برخی اساطیری نیز معتقدند رشت صورت تغییر یافته «تیشتر»، الهه باران در ایران باستان است، که با توجه به بارش های فراوان، این نامگذاری منطقی به نظر می رسد.

پیشینه باستان

بقایای یک گورستان با قدمت بیش از سه هزار سال در جنوب شهر رشت، نشان دهنده سکونت انسان در جلگه های گیلان از هزاره اول پیش از میلاد تا دوره های اشکانی، ساسانی و اسلامی است. این کشفیات گواهی بر تاریخ کهن گیلان و وجود تمدن های پیش از اسلام در این استان است و فرصتی جدید برای پژوهش در تاریخ و تمدن منطقه، به ویژه جلگه گیلان، فراهم کرده است. برخی محققان نیز معتقدند رشت پیش از اسلام و دست کم در دوره ساسانیان وجود داشته و گروهی بر این باورند که این ناحیه در گذشته دور، زیر آب های دریای خزر قرار گرفته بود و به تدریج بر اثر رسوب و تبخیر آب، اراضی گیلان از آب خارج شدند.

دوران صفویه

اوج شکوفایی رشت در دوران صفویه، به ویژه در زمان شاه طهماسب صفوی، آغاز شد. در سال ۹۳۶ هجری شمسی، رشت به عنوان مرکز گیلان انتخاب شد. این شهر به دلیل موقعیت استراتژیک و رونق تجارت ابریشم، به سرعت رشد کرد و به مرکز معاملات نوغان و ابریشم تبدیل شد. حضور تجار ایرانی، روسی، یونانی و ارمنی که با ابریشم سروکار داشتند، باعث گسترش شهر و آغاز ساخت وسازهایی چون سنگفرش بازار و سرپوشیدن خندق ها شد.

عصر قاجار

در عصر قاجار، به دلیل توسعه روابط اقتصادی ایران با روسیه، رشت همچنان جایگاه ویژه ای در تجارت داشت و به دروازه اروپا شهرت یافت. در این دوره، کنسولگری های روسیه، بریتانیا و عثمانی در رشت دایر شد که نشان دهنده اهمیت سیاسی و تجاری این شهر بود. رشت همچنین نقشی کلیدی در تحولات مشروطه ایفا کرد. قیام محرم ۱۳۲۷ ه‍.ق رشت که منجر به فتح تهران و اعاده مشروطیت شد، یکی از مهم ترین وقایع این دوره است. واقعه باغ مدیریه و مبارزات میرزا کوچک خان جنگلی نیز از رویدادهای سرنوشت ساز این دوران در رشت محسوب می شوند.

دوران معاصر و جنبش جنگل

رشت در دوران معاصر نیز شاهد تحولات عظیمی بوده است. جنبش جنگل به رهبری میرزا کوچک خان جنگلی، از سال ۱۲۹۳ شمسی در این منطقه آغاز شد و به مبارزه مسلحانه علیه ارتش های خارجی و داخلی پرداخت. این جنبش نه تنها در گیلان، بلکه در بیشتر نقاط ایران با استقبال مردم روبرو شد و برای مدتی جمهوری سوسیالیستی گیلان با مرکزیت رشت را تشکیل داد. همچنین در جریان انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، رشت و شهرهای گیلان نقشی فعال و پررنگ داشتند و صحنه تظاهرات و مبارزات گسترده علیه رژیم پهلوی بودند.

تاریخ رشت پر است از فراز و نشیب ها، از اشغال توسط قوای روسیه در چند دوره گرفته تا بلایای طبیعی مانند طاعون، وبا، زمین لرزه و حریق های بزرگ که بارها به شهر آسیب رسانده و جمعیت آن را کاهش داده اند. با این حال، رشت همواره توانسته از این بحران ها سربلند بیرون آید و جایگاه خود را به عنوان یکی از شهرهای مهم و تأثیرگذار ایران حفظ کند.

موقعیت جغرافیایی و آب و هوای رشت

درک موقعیت جغرافیایی و شرایط آب و هوایی رشت برای هر بازدیدکننده یا محقق این شهر ضروری است. این عوامل تأثیر بسزایی بر سبک زندگی، معماری، کشاورزی و حتی فرهنگ مردم رشت داشته اند.

جغرافیا

رشت در ۴۹ درجه و ۳۶ دقیقه طول شرقی و ۳۷ درجه و ۱۶ دقیقه عرض شمالی، در منطقه ای جلگه ای و سرسبز از استان گیلان واقع شده است. این شهر در زمینی مسطح و هموار قرار دارد و ارتفاع آن به طور میانگین ۷ متر پایین تر از سطح آب های آزاد است. رشته کوه البرز در قسمت جنوبی شهر رشت واقع شده و نزدیک ترین قله بلند به این شهر، درفک با ارتفاع ۲٬۷۳۳ متر است.

دو رودخانه مهم زرجوب و گوهررود در شهر رشت جریان دارند. زرجوب که در شرق شهر قرار گرفته، با نام های صیقلان رود، سیاه رود و کلاشه رودبار نیز شناخته می شود. این رودخانه از کوه های کم ارتفاع جنوب رشت سرچشمه می گیرد و پس از طی مسیر ۴۳ کیلومتر، به تالاب انزلی سرازیر می شود. گوهررود نیز که از کوه های چوماچا سرچشمه می گیرد، در داخل شهر رشت به رود چمارسرا معروف است. این دو رودخانه در حوالی ناحیه پیربازار رشت به یکدیگر می رسند و سپس وارد تالاب انزلی می شوند. وجود این رودخانه ها در گذشته نقش حیاتی در آبرسانی به شهر و زمین های کشاورزی اطراف و همچنین دفاع طبیعی از شهر داشته است.

آب و هوا

رشت دارای آب و هوای معتدل و مرطوب (کاسپین و شبه مدیترانه ای) است. این شهر با میانگین سالانه بارندگی ۱۳۳۷٫۵ میلی متر، رتبه اول میزان بارش در میان مراکز استان های ایران را داراست و به همین دلیل به «شهر باران» یا «شهر باران های نقره ای» مشهور است. روزهای بارانی در رشت به طور متوسط ۱۳۵ روز در سال است. کمترین بارندگی معمولاً در ماه های تابستان، به ویژه مردادماه، و بیشترین آن در پاییز، به ویژه مهر و آبان، رخ می دهد. با این حال، این الگو ثابت نیست و گاهی در فروردین، آذر، دی، بهمن و اسفند نیز شاهد بارش های سنگین هستیم.

تابستان های رشت گرم و شرجی و زمستان های آن سرد و مرطوب است. به دلیل ارتفاع کم از سطح دریا، ریزش برف های سنگین کمتر اتفاق می افتد و ماندگاری آن نیز معمولاً کوتاه است. متوسط بارش برف در سال ۹ روز است؛ اما گاهی اوقات، سرمای قطبی ناشی از مراکز پرفشار سیبری یا روسیه، بارش برف های استثنایی و تاریخی را به دنبال دارد، مانند برف زمستان ۱۳۲۸ و ۱۳۵۰ که ارتفاع آن به ۲ متر یا بیشتر نیز رسید، و برف بهمن ۱۳۸۳ که به دلیل ارتفاع ۲ تا ۳ متری، خسارات زیادی به بار آورد و به «بحران سفید» معروف شد.

میانگین سالانه دمای هوا در رشت ۱۶٫۰ درجه سانتیگراد است. میانگین حداکثر سالانه دما ۲۰٫۶ و میانگین حداقل سالانه آن ۱۱٫۴ درجه می باشد. حداقل دمای ثبت شده در رشت ۱۹- درجه در ۳۰ دی ۱۳۴۲ و حداکثر دمای ثبت شده ۴۰ درجه در ۲۳ شهریور ۱۳۷۵ بوده است.

بهترین زمان سفر به رشت

با توجه به آب و هوای رشت، بهترین زمان سفر به این شهر بستگی به سلیقه و هدف شما از سفر دارد. بهار (به ویژه فروردین و اردیبهشت) با سرسبزی فوق العاده و باران های ملایم، یکی از زیباترین فصول برای بازدید است. هوا در این زمان مطبوع تر و از شرجی تابستان خبری نیست. اوایل پاییز (مهر و آبان) نیز با رنگارنگ شدن طبیعت و هوای خنک و بارانی، برای کسانی که به دنبال تجربه ای پاییزی و دلنشین هستند، ایده آل است.

تابستان های رشت شرجی و گرم است، اما برای کسانی که به دنبال استفاده از سواحل دریای خزر هستند، می تواند زمان مناسبی باشد. زمستان نیز با بارش های گاه و بی گاه برف و منظره های سفیدپوش، جذابیت خاص خود را دارد و برای گردشگرانی که از شلوغی فصول اوج سفر گریزان هستند، فرصتی آرام و متفاوت را فراهم می کند.

مردم و فرهنگ رشت

فرهنگ و آداب و رسوم مردم رشت، به دلیل پیشینه تاریخی غنی و موقعیت جغرافیایی خاص، دارای ویژگی های منحصر به فردی است که آن را از سایر نقاط ایران متمایز می سازد.

قومیت و زبان

اکثر مردم شهر رشت، گیلک هستند و به گویش بیه پس از زبان گیلکی صحبت می کنند. زبان گیلکی از زبان های ایرانی شمال غربی است و برخی محققان آن را به زبان پهلوی نیز مرتبط می دانند. علاوه بر گیلکی، زبان فارسی معیار نیز در بین مردم رشت رایج است. شورای شهر رشت نیز جلسات رسمی خود را به زبان گیلکی برگزار می کند که نشان دهنده اهمیت حفظ و ترویج این زبان بومی است.

آداب و رسوم

مردم رشت، سنت ها و آداب و رسوم خاص خود را دارند که در طول سال در جشن ها و مراسم مختلف به نمایش می گذارند. موسیقی و پایکوبی، جزئی جدایی ناپذیر از این جشن ها هستند. از جمله این مراسم می توان به «گیشه بری» اشاره کرد که مراسم بردن عروس به خانه داماد است و با ترانه های محلی همراه می شود. «نوروزخوانی» نیز از دیگر آیین های سنتی است که در شب های پایانی سال، گروه هایی از مردم در کوچه ها و خیابان ها با خواندن اشعار محلی، نوید آمدن بهار را می دهند.

هنر و ادب

مردم رشت از دیرباز به تجددخواهی، فرهنگ دوستی و علم پروری شهرت داشته اند. عباس مسعودی، بنیانگذار روزنامه اطلاعات، در سفرنامه خود به سال ۱۳۰۷ خورشیدی، از پیشرو بودن مردم رشت در زمینه تجددخواهی و معارف پروری می نویسد و آنان را از این نظر حدود ۲۰ سال جلوتر از تهرانی ها می داند. نیما یوشیج، بنیانگذار شعر معاصر فارسی نیز در دوران معلمی خود در گیلان، روحیه تجددخواهی و علم دوستی مردم این منطقه را ستوده است. این روحیه در رشت به توسعه هنر و ادب کمک شایانی کرده و این شهر را به یکی از مراکز فرهنگی مهم ایران تبدیل کرده است.

جاذبه های گردشگری رشت

شهر رشت با تلفیق بی نظیری از تاریخ، فرهنگ و طبیعت، جاذبه های گردشگری متنوعی را برای بازدیدکنندگان ارائه می دهد. از قلب تپنده شهر تا طبیعت بکر اطراف، هر گوشه از رشت داستانی برای روایت دارد.

قلب تپنده شهر

هسته مرکزی رشت با بناهای تاریخی و فضاهای پویا، نمادی از زیبایی و سرزندگی این شهر است.

میدان شهرداری و پیاده راه علم الهدی

میدان شهرداری رشت با ساختمان باشکوه شهرداری و برج ساعت نمادینش، قلب تپنده شهر است. این مجموعه بناها که در اوایل سلطنت رضا شاه پهلوی (۱۳۰۴–۱۳۲۰ ه‍.ش) احداث شده اند، با الهام از معماری نئوکلاسیک اروپایی و به ویژه سبک سن پترزبورگ طراحی شده اند. پیاده راه علم الهدی که میدان شهرداری را به سبزه میدان متصل می کند، با سنگ فرش های زیبا و گل کاری های چشم نواز، فضایی دلنشین برای قدم زدن، به ویژه در روزهای بارانی، فراهم آورده است.

بازار بزرگ رشت

بازار بزرگ رشت، بزرگترین بازار روباز کشور، تنها یک مکان برای خرید نیست، بلکه تجربه ای حسی و فرهنگی است. بوی سبزی های محلی، ادویه های تازه، ماهی های رنگارنگ و محصولات کشاورزی فصلی، حس بویایی شما را درگیر می کند. غرفه های پرهیاهو، فروشندگان مهربان و تنوع بی نظیر محصولات، این بازار را به مقصدی جذاب برای کشف فرهنگ محلی و خرید سوغات تبدیل کرده است.

طبیعت بکر و چشم نواز

در اطراف رشت، طبیعت سرسبز گیلان با تالاب ها، جنگل ها و دریاچه های زیبا، فرصت های بی شماری برای آرامش و تفریح فراهم می کند.

تالاب عینک

تالاب عینک، بزرگترین تالاب رشت پس از تالاب انزلی، در غرب شهر قرار دارد. این تالاب به دلیل شکل ظاهری اش که از بالا شبیه به یک عینک است، به این نام مشهور شده است. تالاب عینک زیستگاه انواع ماهیان و پرندگان است و فضایی آرام و دلنشین برای ماهیگیری و پیاده روی در کنار طبیعت فراهم می کند.

دریاچه سد سقالکسار

در ۱۵ کیلومتری جنوب رشت، در روستای سقالکسار، دریاچه ای زیبا در دل جنگل انبوه قرار دارد. این دریاچه که در واقع یک سد خاکی برای ذخیره آب است، با طبیعت بکر و محیط پاکش، مقصدی محبوب برای عکاسی، قایق سواری و استراحت در آلاچیق های اطراف است. روستای سقالکسار به دلیل اجرای طرح روستای پاک نیز شناخته می شود.

پارک جنگلی سراوان

پارک جنگلی سراوان، در کیلومتر ۷ جاده رشت-تهران، یکی از وسیع ترین و زیباترین پارک های جنگلی گیلان است. این پارک با درختان سر به فلک کشیده و طبیعت دست نخورده اش، مکانی ایده آل برای پیک نیک، پیاده روی و لذت بردن از هوای پاک است. دریاچه سبزپوش در قلب این پارک، با منظره ای خارق العاده، زیبایی سراوان را دوچندان می کند و امکاناتی نظیر پینت بال نیز برای علاقه مندان فراهم است.

باغ محتشم (پارک شهر)

باغ محتشم، قدیمی ترین پارک شهر رشت است که در سال ۱۲۴۰ خورشیدی ساخته شد. در مرکز این باغ عمارت تاریخی کلاه فرنگی مربوط به دوران قاجار قرار دارد. این باغ با درختان کهنسال و فضای آرامش بخش، مکانی محبوب برای تفریح و استراحت شهروندان و گردشگران است و به ویژه در فصل پاییز با هزاران رنگ، منظره ای بی بدیل خلق می کند.

یادگارهای تاریخ

رشت مجموعه ای از بناها و خانه های تاریخی را در خود جای داده که هر کدام بخشی از روایت تاریخ این سرزمین را بازگو می کنند.

خانه و آرامگاه میرزا کوچک خان جنگلی

میرزا کوچک خان جنگلی، سردار بزرگ نهضت جنگل، یکی از قهرمانان ملی ایران است. خانه پدری او در خیابان استادسرا به موزه ای تبدیل شده که شامل وسایل شخصی، عکس ها و اسناد مربوط به زندگی و مبارزات این سردار است. آرامگاه او نیز در محله سلیمان داراب قرار دارد و مکانی برای ادای احترام به او و یارانش است.

موزه میراث روستایی گیلان

موزه میراث روستایی گیلان، یک اکوموزه منحصربه فرد در پارک جنگلی سراوان است. در این موزه، خانه های سنتی روستایی از نقاط مختلف گیلان به دقت بازسازی و نمایش داده شده اند. بازدیدکنندگان می توانند با معماری بومی، سبک زندگی، ابزارآلات کشاورزی، صنایع دستی و آداب و رسوم مردم گیلان آشنا شوند و حتی لباس های محلی را امتحان کنند. این موزه فرصتی بی نظیر برای غرق شدن در فرهنگ اصیل گیلان فراهم می کند.

خانه های تاریخی رشت

رشت خانه های تاریخی متعددی دارد که هر یک زیبایی و معماری خاص خود را به نمایش می گذارند. از جمله این خانه ها می توان به خانه ابریشمچی، خانه قدیری و خانه حاج میرزا خلیل رفیع اشاره کرد که یادگارهایی از دوران قاجار و پهلوی هستند و امروزه برخی از آن ها به جاذبه های گردشگری یا مراکز فرهنگی تبدیل شده اند.

موزه های دیگر

علاوه بر موزه میراث روستایی، رشت دارای موزه های دیگری نیز هست که هر کدام به جنبه ای خاص از تاریخ و فرهنگ این شهر می پردازند. موزه سردار جنگل، موزه شهدا، موزه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، موزه تاریخ طبیعی و موزه تحقیقات بین المللی تاسماهیان از جمله این مراکز هستند که اطلاعات ارزشمندی را به علاقه مندان ارائه می دهند.

آیا رشت دریا دارد؟

این سوالی متداول است که بسیاری از گردشگران مطرح می کنند. رشت به طور مستقیم در ساحل دریای خزر قرار ندارد، اما فاصله چندانی با آن ندارد. نزدیک ترین ساحل به رشت، ساحل شهر بندرانزلی است که در حدود ۲۵ تا ۳۰ کیلومتری شمال غرب رشت واقع شده است. با طی مسافتی کوتاه می توانید از رشت به سواحل زیبای خزر دسترسی پیدا کنید و از امکانات تفریحی دریایی لذت ببرید.

اقتصاد رشت: نبض شهری پرجنب وجوش

اقتصاد رشت بر پایه های مختلفی استوار است که آن را به یکی از شهرهای مهم و تأثیرگذار در شمال کشور تبدیل کرده است. این تنوع اقتصادی، حاصل موقعیت جغرافیایی، تاریخ پربار و پتانسیل های طبیعی منطقه است.

بازرگانی

رشت از دیرباز به عنوان یک مرکز تجاری مهم شناخته شده است. در دوران صفویه، این شهر به قطب تولید و تجارت ابریشم تبدیل شد و نقش «دروازه اروپا» را ایفا می کرد. تجار از کشورهای مختلف برای خرید ابریشم به رشت می آمدند و این امر باعث رونق بی سابقه شهر شد. در دوران قاجار نیز، با توسعه روابط اقتصادی با روسیه، رشت همچنان جایگاه تجاری خود را حفظ کرد و کنسولگری های خارجی در آن دایر شدند.

امروزه نیز، موقعیت رشت در مسیر کریدور شمال-جنوب و نزدیکی به بندر انزلی (بزرگترین بندر شمال کشور) و مرز آستارا، پتانسیل بالایی برای بازرگانی و ترانزیت کالا فراهم کرده است. هرچند در دهه های گذشته عواملی نظیر تأخیر در تکمیل زیرساخت های ریلی و جاده ای بر این نقش تأثیر گذاشت، اما با تکمیل آزادراه رشت-قزوین و در شرف افتتاح بودن راه آهن قزوین-رشت، انتظار می رود نقش تجاری این شهر بار دیگر پررنگ تر شود.

بازار بزرگ رشت

بازار رشت نه تنها یک جاذبه گردشگری، بلکه قلب تپنده اقتصادی شهر است. این بازار روباز بزرگ، مرکز اصلی خرید و فروش محصولات کشاورزی، صنایع دستی و کالاهای مختلف است. روزانه هزاران نفر از شهرها و روستاهای اطراف برای داد و ستد به این بازار می آیند که نشان دهنده نقش حیاتی آن در اقتصاد محلی است.

کشاورزی

استان گیلان و به تبع آن شهرستان رشت، از غنی ترین مناطق کشور از نظر تولید محصولات کشاورزی هستند. رشت به عنوان قطب تولید برنج ایران شناخته می شود و حدود ۱۰ درصد از برنج سفید کشور را تولید می کند. علاوه بر برنج، تولید چای، زیتون، مرکبات و انواع سبزیجات نیز در این منطقه رونق دارد. هرچند توسعه شهرنشینی باعث کاهش زمین های کشاورزی شده است، اما هنوز هم مزارع برنج حتی در حاشیه خیابان ها و در نواحی داخلی شهر دیده می شوند که در نوع خود در میان کلانشهرها بی نظیر است.

صنعت

رشت در گذشته قطب تولیدات نساجی ایران بود، اما در سالیان اخیر بسیاری از کارخانجات بزرگ صنعتی در آن به حالت تعطیل درآمده اند. با این حال، شهرک های صنعتی مهمی نظیر شهر صنعتی رشت (یکی از پنج شهر صنعتی بزرگ کشور و دومین شهر صنعتی خصوصی ایران) و شهرک صنعتی سپیدرود در این منطقه فعال هستند. صنایعی مانند فولاد (مجتمع فولاد گیلان)، داروسازی (سبحان دارو، سبحان انکولوژی، کاسپین تأمین)، شیمیایی (فومن شیمی) و لوازم خانگی (پارس خزر) از مهم ترین صنایع فعال رشت به شمار می روند. تلاش هایی برای احیای صنایع غیرفعال و توسعه زیرساخت های صنعتی در جریان است، هرچند این بخش با چالش هایی نیز روبرو است.

گردشگری

گردشگری نقش فزاینده ای در اقتصاد رشت ایفا می کند. جذابیت های طبیعی، تاریخی و فرهنگی، به ویژه عنوان «شهر خلاق خوراک یونسکو»، باعث جذب میلیون ها گردشگر به این شهر شده است. این صنعت، فرصت های شغلی فراوانی در بخش های اقامتی (اجاره ویلا و سوئیت، هتل ها و اقامتگاه های بوم گردی)، رستوران ها، فروش صنایع دستی و خدمات توریسم سلامت ایجاد کرده است. بسیاری از مردم محلی نیز از طریق فروش محصولات خوراکی دست ساز و صنایع دستی بومی به گردشگران، امرار معاش می کنند.

سوغات و صنایع دستی رشت

سفر به رشت بدون خرید سوغاتی و صنایع دستی محلی کامل نخواهد بود. این محصولات نه تنها یادگاری هایی زیبا از سفر شما هستند، بلکه بازتابی از فرهنگ غنی و ذوق هنری مردم این دیار به شمار می آیند.

خوراکی ها

رشت به دلیل محصولات کشاورزی و غذاهای محلی اش شهرت جهانی دارد. مهم ترین خوراکی هایی که می توانید به عنوان سوغات از رشت تهیه کنید، عبارتند از:

• برنج گیلان: برنج هاشمی و دم سیاه گیلان از معروف ترین و مرغوب ترین انواع برنج ایرانی هستند.
• زیتون پرورده: ترکیبی بی نظیر از زیتون، گردو، رب انار و سبزیجات معطر که طعمی خاص دارد.
• رشته خشکار: شیرینی سنتی گیلان که با آرد برنج، شکر، مغز گردو و ادویه جات تهیه می شود و معمولاً در ماه رمضان محبوبیت بیشتری دارد.
• کلوچه فومن: اگرچه فومن شهر کلوچه است، اما در رشت نیز به وفور و با کیفیت بالا یافت می شود.
• چای لاهیجان: چای سیاه و سبز شمال ایران که عطر و طعم خاصی دارد.
• رب انار و ترشیجات: انواع رب انار محلی و ترشیجات متنوع با طعم های ترش و ملس.
• ماهی شور و دودی: ماهی های مخصوص دریای خزر که به روش سنتی نمک سود یا دودی شده اند.
• سیر ترشی: ترشی سیر کهنه شده با طعمی بی نظیر و خواص فراوان.

صنایع دستی

صنایع دستی رشت، گواهی بر مهارت و ذوق هنری مردم این منطقه است. برخی از معروف ترین صنایع دستی عبارتند از:

• رشتی دوزی (قلاب دوزی رشت): یک رودوزی سنتی ایران و از صنایع دستی گیلان است که در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. در این هنر، زمینه پارچه با نخ های ابریشمی رنگین به زیبایی تزئین می شود و برای لباس ها، روتختی، کیف و پرده استفاده می گردد.
• حصیربافی: بافته های حصیری از برگ گیاهان مردابی که در گذشته کاربرد گسترده ای در زندگی روزمره داشتند و امروزه به عنوان اشیاء تزئینی و کاربردی مانند سبد، کلاه و زیرانداز استفاده می شوند.
• مرواربافی: نوعی بافت با چوب های نازک بید یا ساقه گندم که برای ساخت سبد، صندوقچه و وسایل دکوری استفاده می شود.
• چادرشب بافی (چورشب بافی): نوعی پارچه پشمی رنگارنگ که در گذشته برای پوشش و حمل بار استفاده می شد و امروزه بیشتر به عنوان رومیزی، کیف و کوسن کاربرد دارد.
• چاروق و چموش: نوعی کفش چرمی سنتی که بدون استفاده از میخ یا چسب دوخته می شود و بسیار زیبا و مقاوم است.

بازار بزرگ رشت بهترین مکان برای خرید این سوغات و صنایع دستی است، جایی که می توانید از نزدیک با مراحل تولید برخی از این محصولات آشنا شوید و با فروشندگان محلی گپ بزنید.

بهشت شکم گردان رشت: غذاها و رستوران ها

همانطور که پیش تر اشاره شد، رشت در سال ۲۰۱۵ به دلیل تنوع بی نظیر و فرهنگ غنی غذایی اش، به عنوان «شهر خلاق خوراک شناسی» در یونسکو ثبت شد. این شهر به معنای واقعی کلمه بهشت شکم گردان است و تجربه ای فراموش نشدنی از طعم های اصیل ایرانی را به ارمغان می آورد.

غذاهای محلی شاخص

تنوع غذاهای محلی در رشت فراتر از تصور است؛ برخی از مشهورترین و خوشمزه ترین آن ها عبارتند از:

• کباب ترش: کباب مخصوص گیلان که با گوشت گوساله یا گوسفند، گردو، رب انار و سبزیجات محلی طعم دار می شود.
• باقلاقاتق: خورشتی سنتی با باقالی (پاچ باقلا)، شوید خشک و سیر که با تخم مرغ سرو می شود.
• میرزاقاسمی: غذایی معروف با بادمجان کبابی، گوجه فرنگی، سیر و تخم مرغ.
• شوید قرمه: خورشتی با گوشت، شوید، باقالی و گاهی لوبیا.
• فسنجان: البته نه فسنجان رایج، بلکه فسنجان گیلانی با طعم ترش و ملس و استفاده از اردک یا مرغابی.
• مرغ ترش: خورشتی لذیذ با مرغ، سبزیجات معطر (چوچاق، خالواش)، رب انار و مغز گردو.
• واویشکا: غذایی سریع و خوشمزه با گوشت چرخ کرده یا جگر، پیاز و گوجه فرنگی.
• ترش تره: خورشتی گیاهی با سبزیجات محلی، آب نارنج یا انار و سیر.

در کنار غذاهای اصلی، چاشنی های رشتی نیز نقش مهمی در کامل کردن تجربه غذایی دارند: ماهی شور، زیتون پرورده، سیر ترشی (در انواع مختلف)، اشپل (خاویار ماهی سفید) و دلار (مخلوط سبزیجات معطر با نمک).

معرفی رستوران های معروف

برای چشیدن طعم اصیل غذاهای رشت، رستوران های متعددی وجود دارند که برخی از آن ها شهرت زیادی کسب کرده اند:

• رستوران شورکولی: واقع در خیابان گلسار، این رستوران با فضایی سنتی و منویی غنی از غذاهای اصیل گیلانی، یکی از بهترین گزینه ها برای تجربه طعم واقعی غذاهای محلی است.
• غذاخوری محرم: در خیابان امام خمینی، رستوران محرم با کباب های بی نظیر و برنج دودی عالی، همیشه شلوغ و پرطرفدار است. کیفیت بالای غذاها باعث شده تا مشتریان حاضر باشند برای چشیدن طعم آن، در صف های طولانی منتظر بمانند.
• پلاکباب: این رستوران در خیابان تختی، به سرو پلو و کباب رشتی در ظروف سنتی شهرت دارد. خوردن غذا با دست، که در برخی سنت های محلی رایج است، تجربه ای جذاب و متفاوت را برایتان رقم خواهد زد.

علاوه بر این ها، رستوران هایی مانند رازقی، شکم الملوک، چلوشیش، برگراد و دوران نیز از دیگر گزینه های مطرح برای شکم گردی در رشت هستند.

حمل و نقل و راه های دسترسی به رشت

رشت به عنوان یکی از کلانشهرهای شمالی ایران، از زیرساخت های حمل و نقلی متنوعی برای دسترسی و جابجایی برخوردار است که سفر را برای گردشگران و ساکنان آسان می سازد.

سفر با خودرو شخصی

بسیاری از مسافران، سفر با خودرو شخصی را به دلیل انعطاف پذیری و لذت بردن از مسیرهای سرسبز گیلان ترجیح می دهند. مسیر اصلی تهران به رشت از طریق جاده قزوین-رشت است که با حدود ۳۲۰ کیلومتر مسافت، حدود ۴ تا ۶ ساعت (با احتساب توقف ها) زمان می برد. این جاده شامل آزادراه و بخش های جنگلی است که زیبایی های طبیعی بسیاری را در طول مسیر به نمایش می گذارد.

سفر با قطار

خط ریلی تهران-رشت که از میان مناظر چشم نواز البرز می گذرد، تجربه ای متفاوت و دلپذیر را برای مسافران فراهم می کند. این مسیر ریلی حدود ۵ ساعت طول می کشد و به دلیل دوری از ترافیک جاده ای، گزینه مناسبی برای سفرهای برنامه ریزی شده و آرام است. پروژه راه آهن قزوین-رشت-انزلی-آستارا که شامل پل های بزرگ و تونل های متعدد است، تکمیل کننده کریدور شمال-جنوب و متصل کننده ایران به اروپا خواهد بود و نقش مهمی در آینده حمل و نقل منطقه ایفا می کند.

سفر با هواپیما

فرودگاه بین المللی سردار جنگل رشت (در بلوار ولیعصر) یکی از سریع ترین راه های دسترسی به این شهر است. این فرودگاه که از سال ۱۳۴۷ فعالیت می کند، پروازهای منظمی به شهرهای مهم داخلی مانند تهران، مشهد، کیش، بندرعباس و همچنین مقاصد بین المللی دارد. مدت زمان پرواز از تهران به رشت حدود یک ساعت است که برای مسافران کاری یا کسانی که عجله دارند، گزینه ای ایده آل است.

سفر با اتوبوس

پایانه های مسافربری رشت، امکان سفر با اتوبوس را از شهرهای مختلف ایران فراهم می کنند. پایانه میدان گیل رشت، یکی از مهم ترین این پایانه ها است. سفر با اتوبوس معمولاً مقرون به صرفه و مناسب برای سفرهای گروهی یا کسانی است که به دنبال راهی آسان برای رسیدن به مقصد هستند. سازمان اتوبوسرانی رشت و حومه نیز از سال ۱۳۴۵ فعالیت می کند، هرچند با چالش هایی در زمینه تعداد اتوبوس های فعال روبروست.

حمل و نقل درون شهری

برای جابجایی در داخل شهر رشت، گزینه های مختلفی از جمله تاکسی های خطی و تلفنی، و تاکسی های آنلاین در دسترس هستند. اولین اتوبوس در ایران در شهر رشت به کار گرفته شد، اما سیستم اتوبوسرانی درون شهری در سالیان اخیر توسعه چندانی نیافته است. طرح جامع قطار درون شهری (مونوریل یا تراموا) نیز در رشت در دست مطالعه است که می تواند در آینده به بهبود وضعیت حمل و نقل عمومی کمک کند.

اقامت در رشت

رشت به عنوان یک شهر توریستی مهم در شمال ایران، طیف وسیعی از گزینه های اقامتی را برای پاسخگویی به سلیقه ها و بودجه های مختلف ارائه می دهد. با وجود اینکه رشت با چالش کمبود هتل های لوکس (۵ ستاره) استاندارد مواجه است، اما تلاش هایی برای احداث هتل های جدید و مدرن در حال انجام است.

انواع اقامتگاه ها در رشت عبارتند از:

• هتل ها: رشت دارای چندین هتل، از جمله هتل های با درجه A و ۴ ستاره، و همچنین تعدادی مسافرخانه و مهمان پذیر است. هتل کادوس یکی از معروف ترین هتل های رشت است.
• ویلا و آپارتمان مبله: اجاره ویلا در نزدیکی دریا یا در مناطق سرسبز اطراف شهر، و همچنین آپارتمان های مبله در نقاط مختلف شهر، گزینه های محبوبی برای خانواده ها و گروه های بزرگ تر هستند.
• اقامتگاه های بوم گردی: برای تجربه زندگی محلی و آشنایی بیشتر با فرهنگ گیلان، اقامتگاه های بوم گردی در روستاها و مناطق اطراف رشت، گزینه ای عالی هستند.
• سوئیت های ارزان قیمت: برای مسافرانی با بودجه محدود، سوئیت ها و اقامتگاه های اقتصادی نیز در دسترس هستند.

به دلیل محبوبیت رشت، به ویژه در ایام تعطیلات رسمی و آخر هفته ها، توصیه می شود که پیش از سفر اقدام به رزرو اقامتگاه مورد نظر خود کنید تا از تکمیل ظرفیت جلوگیری شود و بتوانید با آرامش خاطر از سفر خود لذت ببرید.

نکات ضروری و کاربردی برای سفر به رشت

برای تجربه سفری دلنشین و بدون دغدغه به شهر رشت، رعایت چند نکته می تواند به شما کمک کند تا نهایت استفاده را از بازدید خود ببرید.

• لباس مناسب: با توجه به آب و هوای مرطوب و بارانی رشت در بیشتر فصول، همراه داشتن بارانی، چتر و کفش مناسب (ضدآب) ضروری است. در تابستان نیز لباس های خنک و نخی توصیه می شود.
• برنامه ریزی بازدید: رشت هم جاذبه های شهری و تاریخی دارد و هم طبیعت بکر. سعی کنید برنامه ریزی سفرتان ترکیبی از بازدید از بازار سنتی، میدان شهرداری، موزه ها و همچنین گشت و گذار در پارک های جنگلی و تالاب های اطراف باشد.
• شکم گردی: رشت شهر خلاق خوراک است. فرصت چشیدن غذاهای محلی بی نظیر آن را از دست ندهید. به رستوران های معروف بروید و طعم کباب ترش، باقلاقاتق و میرزاقاسمی را امتحان کنید.
• خرید سوغات: بازار رشت مکان مناسبی برای خرید برنج، زیتون پرورده، رشته خشکار و صنایع دستی مانند رشتی دوزی و حصیربافی است.
• حفظ محیط زیست: طبیعت گیلان سرمایه ملی است. در طول سفر، به ویژه هنگام بازدید از مناطق طبیعی، از رها کردن زباله خودداری کرده و در حفظ پاکیزگی محیط زیست کوشا باشید.
• رزرو اقامتگاه: همانطور که ذکر شد، به ویژه در ایام پیک سفر، بهتر است اقامتگاه خود را از پیش رزرو کنید.

چالش ها و توسعه شهری رشت

رشت با وجود جذابیت های فراوان، همچون بسیاری از کلانشهرهای در حال توسعه، با چالش هایی نیز در زمینه مدیریت شهری و توسعه پایدار روبرو است که پرداختن به آن ها برای ارائه تصویری جامع از شهر ضروری است.

کمبود امکانات و زیرساخت ها

برخی از زیرساخت های شهری رشت، به ویژه در بخش گردشگری، نیاز به توسعه و بهبود دارند. به عنوان مثال، شهر رشت با وجود توریست پذیر بودن، از کمبود هتل های لوکس (۵ ستاره) و پردیس های سینمایی مدرن رنج می برد. همچنین سرانه فضای سبز در رشت کمتر از میانگین و استاندارد کشوری است، اگرچه تلاش هایی برای احداث بوستان هایی نظیر بوستان مفاخر و پارک لاکان در جریان است.

بیکاری

بیکاری یکی از مشکلات جدی در رشت است که منجر به مهاجرت و بروز آسیب های اجتماعی شده است. آمار بیکاری پنهان، به ویژه در بخش های فصلی گردشگری و کشاورزی، فراتر از آمارهای رسمی است. گسترش پدیده دستفروشی در شهر نیز ناشی از همین معضل بیکاری است. ضعف در ایجاد واحدهای بزرگ صنعتی در سالیان اخیر، به این مشکل دامن زده است.

آلودگی محیط زیست

رودخانه های زرجوب و گوهررود که از میان شهر رشت می گذرند، متأسفانه به دلیل ورود فاضلاب های انسانی، صنعتی و بیمارستانی، به شدت آلوده شده اند. رودخانه زرجوب حتی به عنوان آلوده ترین رودخانه در سطح گیلان و کشور شناخته می شود. این آلودگی نه تنها به محیط زیست آسیب می رساند، بلکه سلامت شهروندان را نیز به خطر انداخته و یکی از عوامل اصلی افزایش آمار ابتلا به سرطان در استان گیلان محسوب می شود. طرح ملی ساماندهی این دو رودخانه در دست پیگیری است، اما اجرای کامل آن نیازمند عزم و بودجه فراوان است.

بی ثباتی مدیریت شهری

مدیریت شهری رشت، که بر عهده شهرداری و شورای شهر است، در سالیان اخیر با بی ثباتی فراوانی روبرو بوده است. تغییرات مکرر در پست شهرداری و عمر مدیریتی کوتاه شهرداران، برنامه ریزی و اجرای پروژه های بلندمدت را دشوار ساخته است. این بی ثباتی می تواند روند توسعه و حل مشکلات شهری را کندتر کند.

تقسیم بندی و گسترش شهری

شهر رشت دارای پنج منطقه شهرداری و ۱۵ ناحیه شهری است. روند توسعه کالبدی شهر در طول سالیان متمادی در جهات مختلفی رخ داده است؛ از توسعه از سمت جنوب، جنوب شرقی و جنوب غربی در دهه های ۱۳۲۰ و ۱۳۳۰، تا گسترش به سمت شمال و شمال غرب در دهه های اخیر. احداث شهرک های صنعتی و دانشگاه ها در اطراف شهر نیز به این گسترش کمک کرده است. با این حال، نیاز به بازنگری در این تقسیم بندی ها و احتمال الحاق شهرهای هم مرز به عنوان مناطق شهری مستقل، همچنان مطرح است.

با وجود این چالش ها، رشت شهری پویا و زنده است که با تکیه بر پتانسیل های طبیعی و فرهنگی خود، در مسیر توسعه و بهبود قرار دارد. آگاهی از این مسائل، به درک عمیق تر و واقع بینانه تر از این شهر کمک می کند.

جمع بندی

رشت، با باران های نقره ای، طبیعت سرسبز، تاریخ پرفراز و نشیب و طعم های بی نظیرش، نگین استان گیلان و مقصدی جذاب برای هر مسافر است. این شهر، نه تنها یک مرکز جغرافیایی مهم در شمال ایران است، بلکه با فرهنگ غنی گیلکی، آداب و رسوم دیرینه و نقش کلیدی در تحولات تاریخی کشور، جایگاهی ویژه دارد.

از گشت و گذار در میدان شهرداری با معماری اروپایی اش و پیاده روی در بازار سنتی پر از رنگ و بو، تا غرق شدن در آرامش تالاب ها و جنگل های اطراف، و چشیدن غذاهای محلی ثبت شده در یونسکو، رشت مجموعه ای بی بدیل از تجربیات را ارائه می دهد. این شهر، علی رغم چالش های موجود، همواره زنده و پویاست و آماده پذیرایی از کسانی است که به دنبال کشف زیبایی های منحصر به فرد ایران هستند.

پس، کوله بار سفر ببندید و خود را به دل شهر باران و غذا بسپارید؛ رشت با تمام جذابیت ها و ویژگی هایش، منتظر شماست تا خاطره ای فراموش نشدنی را برایتان رقم بزند.