بهترین روش به اجرا گذاشتن مهریه

بهترین روش به اجرا گذاشتن مهریه به شرایط خاص هر فرد و وجود یا عدم وجود اموال قابل توقیف از سوی زوج بستگی دارد، اما عموماً مطالبه از طریق اجرای ثبت به دلیل سرعت و هزینه اولیه کمتر، مسیر اولیه ارجح است و در صورت لزوم با مراجعه به دادگاه تکمیل می شود. مهریه، حق شرعی و قانونی زن است که در لحظه عقد بر ذمه مرد قرار می گیرد و او هر زمان که بخواهد، می تواند آن را مطالبه کند. با این حال، مسیرهای قانونی مطالبه مهریه گاهی پیچیده و زمان بر به نظر می رسد و بسیاری از بانوان در یافتن کارآمدترین راهکار دچار سردرگمی می شوند. آگاهی از مراحل دقیق، مدارک لازم، هزینه ها و نکات حقوقی کلیدی می تواند این روند را به میزان قابل توجهی تسهیل بخشد و دغدغه های ذهنی را کاهش دهد. در این مقاله جامع، به تحلیل و بررسی عمیق تمامی جنبه های مطالبه مهریه، از انواع آن و شرایط قانونی گرفته تا روش های مختلف اجرا و مقایسه آن ها، خواهیم پرداخت. هدف ما ارائه راهنمایی کامل و مرحله به مرحله برای زنان و تمامی افراد ذینفع است تا با دیدی باز و اطلاعاتی دقیق، بهترین تصمیم را برای احقاق حقوق خود اتخاذ کنند.

آشنایی با مهریه: انواع و شرایط مطالبه

مهریه یکی از مهم ترین ارکان عقد نکاح در فقه اسلامی و حقوق ایران است که به محض جاری شدن صیغه عقد، زن مالک آن می شود. این حق مالی، نه هدیه و نه عوض طلاق، بلکه تعهدی است که زوج در قبال زوجه بر عهده می گیرد و باید آن را بپردازد. قانون مدنی ایران، مهریه را به رسمیت شناخته و حمایت های لازم را برای وصول آن فراهم کرده است.

مهریه چیست؟ تعریف حقوقی و جایگاه آن در قانون مدنی

مهریه مالی است که در عقد نکاح، مرد به زن می پردازد و می تواند به صورت سکه، پول نقد، ملک، خودرو، یا هر مال دیگری که دارای ارزش مالی و قابل تملک باشد، تعیین شود. جایگاه مهریه در قانون مدنی ایران بسیار مستحکم است و زن به محض عقد، مالک تمام مهریه می شود. این مالکیت، حتی قبل از وقوع نزدیکی یا شروع زندگی مشترک، برقرار است. هدف از تعیین مهریه، حمایت از زن و تضمین استقلال مالی او در طول زندگی مشترک و پس از آن است، به خصوص در مواقعی که زندگی زناشویی با چالش هایی مواجه می شود.

انواع مهریه: عندالمطالبه و عندالاستطاعه

مهریه از نظر زمان پرداخت به دو دسته اصلی تقسیم می شود که در سند ازدواج درج می گردد و نحوه مطالبه آن را تحت تاثیر قرار می دهد:

1. مهریه عندالمطالبه: این نوع مهریه، رایج ترین شکل مهریه در ایران است و به این معناست که زن هر زمان که بخواهد، حتی در طول زندگی مشترک و بدون نیاز به طلاق، می تواند آن را از همسر خود مطالبه کند. در این حالت، بار اثبات تمکن مالی بر عهده مرد نیست و او موظف به پرداخت مهریه است. اگر مرد توانایی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند دادخواست اعسار داده و تقاضای تقسیط کند.
2. مهریه عندالاستطاعه: در این حالت، پرداخت مهریه منوط به توانایی مالی مرد است. به عبارت دیگر، زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که ثابت کند همسرش توانایی مالی پرداخت آن را دارد. در مهریه عندالاستطاعه، بار اثبات تمکن مالی بر عهده زوجه است و او باید مدارک و شواهد لازم را برای اثبات دارایی های زوج به دادگاه ارائه دهد. این نوع مهریه، روند مطالبه را برای زن پیچیده تر و زمان برتر می کند.

شرایط قانونی مهریه برای قابلیت اجرا

برای اینکه مهریه قابل مطالبه و اجرا باشد، باید دارای شرایط حقوقی مشخصی باشد که در قانون مدنی ذکر شده است:

• دارای ارزش مالی باشد: مهریه باید مالیتی داشته باشد و از نظر عرف و قانون، ارزش اقتصادی داشته باشد. مثلاً یک شاخه گل، اگرچه نمادین است، اما ارزش مالی دارد.
• مشخص و معین باشد: مقدار و نوع مهریه باید کاملاً روشن و بدون ابهام باشد. به عنوان مثال، مقداری از اموال مهریه مشخصی نیست. ۱۰۰ سکه بهار آزادی یا یک واحد آپارتمان با مشخصات ثبتی معین مهریه هایی مشخص هستند.
• قابل تملک و انتقال باشد: مهریه باید چیزی باشد که مرد بتواند مالک آن شود و قابلیت انتقال به زن را داشته باشد.
• مال مرد باشد یا بتواند آن را تهیه کند: چیزی که به عنوان مهریه تعیین می شود، یا باید در مالکیت مرد باشد یا او توانایی تهیه و پرداخت آن را داشته باشد.
• در سند رسمی ازدواج ثبت شده باشد: برای مطالبه از طریق اجرای ثبت، مهریه باید در سند رسمی ازدواج ثبت شده باشد. در صورت عدم ثبت رسمی، مطالبه از طریق دادگاه خانواده امکان پذیر است.
• عقد باید دائمی باشد: مهریه معمولاً در عقد دائم مطرح می شود. در عقد موقت (صیغه)، مهریه باید در زمان عقد تعیین شود و عدم تعیین آن موجب بطلان عقد است و نحوه مطالبه آن نیز صرفاً از طریق دادگاه است، نه اجرای ثبت.
• حال بودن مهریه: به این معنا که تعهدی به پرداخت مهریه در زمان آینده یا تحت شرایط خاصی صورت نگرفته باشد و زن بتواند در هر زمان آن را مطالبه کند.

گام های اولیه و مدارک مورد نیاز برای مطالبه مهریه

پیش از آغاز مراحل قانونی مطالبه مهریه، لازم است زوجه برخی اقدامات اولیه را انجام داده و مدارک ضروری را تهیه کند. این آمادگی ها می تواند روند کار را تسریع بخشد و از بروز تأخیرها و مشکلات احتمالی جلوگیری نماید.

ثبت نام در سامانه ثنا: اولین قدم ضروری

برای هرگونه اقدام قضایی در سیستم حقوقی ایران، ثبت نام در سامانه ابلاغ الکترونیکی قضایی (ثنا) یک پیش شرط اساسی و ضروری است. تمامی ابلاغیه ها، اخطاریه ها و مکاتبات قضایی از طریق این سامانه انجام می شود. زنانی که قصد مطالبه مهریه را دارند، باید ابتدا با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا سایت ثنا، مراحل ثبت نام و احراز هویت خود را تکمیل کنند تا از دسترسی به موقع به اطلاعات پرونده و روند دادرسی اطمینان حاصل کنند. این کار از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا عدم ثبت نام ممکن است منجر به از دست دادن زمان و فرصت های قانونی شود.

مدارک شناسایی و سند ازدواج: اصالت و اعتبار

مدارک اصلی برای شروع هر پرونده مهریه شامل موارد زیر است:

• مدارک شناسایی زوجه: اصل شناسنامه و کارت ملی زن. این مدارک برای احراز هویت و تشکیل پرونده الزامی هستند.
• سند ازدواج: اصل سند رسمی ازدواج یا یک رونوشت معتبر از آن. سند ازدواج، اصلی ترین مدرک اثبات وقوع عقد و تعیین مهریه است. در صورتی که اصل سند در دسترس نباشد (مثلاً نزد زوج باشد یا مفقود شده باشد)، زوجه می تواند با مراجعه به دفترخانه ای که عقد در آن جاری شده است، درخواست رونوشت برابر اصل سند ازدواج را ارائه کند. این رونوشت دارای اعتبار قانونی است و می تواند جایگزین اصل سند شود.

جمع آوری اطلاعات از اموال زوج: آمادگی برای توقیف

یکی از مهم ترین اقدامات قبل از شروع رسمی مطالبه مهریه، به خصوص اگر قصد توقیف اموال را دارید، جمع آوری اطلاعاتی در مورد دارایی های زوج است. هرچه اطلاعات شما دقیق تر و کامل تر باشد، فرآیند توقیف اموال سریع تر و موفق تر خواهد بود. این اطلاعات می تواند شامل:

• شماره پلاک خودرو
• آدرس و مشخصات ثبتی املاک (منزل، مغازه، زمین)
• شماره حساب بانکی و مشخصات بانک
• نام شرکت هایی که زوج در آن ها سهام دارد
• اطلاعات مربوط به حقوق و مستمری زوج (در صورت شاغل بودن)

البته در صورت عدم اطلاع از اموال، مراجع قانونی (اجرای ثبت یا دادگاه) به درخواست زوجه اقدام به استعلام از مراجع ذیربط (مانند اداره ثبت اسناد، بانک ها، اداره راهور و بورس) خواهند کرد، اما داشتن اطلاعات اولیه می تواند به تسریع این فرآیند کمک شایانی کند.

روش های اصلی به اجرا گذاشتن مهریه: یک مقایسه جامع

برای مطالبه و به اجرا گذاشتن مهریه در نظام حقوقی ایران، دو مسیر اصلی پیش روی زوجه قرار دارد: اقدام از طریق اجرای ثبت و اقدام از طریق دادگاه خانواده. هر یک از این روش ها دارای مزایا، معایب، و مراحل خاص خود هستند که انتخاب بهترین گزینه را وابسته به شرایط فردی و اهداف زوجه می سازد.

مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت (دفترخانه ازدواج)

این روش، به دلیل سرعت بالا و پیچیدگی کمتر، معمولاً به عنوان اولین و بهترین گزینه برای مطالبه مهریه هایی که در سند رسمی ازدواج ثبت شده اند، توصیه می شود. مسیر از دفترخانه ثبت ازدواج آغاز می شود و به اداره اجرای ثبت ختم می گردد.

مزایا و معایب مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت

• مزایا:
  • سرعت بالا: روند رسیدگی در اجرای ثبت معمولاً سریع تر از دادگاه است.
  • هزینه اولیه کمتر: در ابتدا، هزینه های دادرسی کمتری نسبت به دادگاه دارد.
  • ممنوع الخروجی سریع: امکان صدور دستور ممنوع الخروجی زوج به سرعت وجود دارد.
  • عدم نیاز به حکم دادگاه: برای شروع، نیازی به حکم قطعی دادگاه نیست و اجراییه مستقیماً از دفترخانه صادر می شود.
• معایب:
  • عدم امکان صدور حکم جلب: اجرای ثبت اختیاری برای صدور حکم جلب زوج ندارد.
  • عدم رسیدگی به دعوای اعسار: اجرای ثبت صلاحیت رسیدگی به دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را ندارد و در صورت ارائه دادخواست اعسار توسط زوج، پرونده به دادگاه ارجاع داده می شود.
  • نیاز به مراجعه به دفترخانه محل عقد: زوجه باید به دفترخانه ای مراجعه کند که عقد در آنجا ثبت شده است.
  • احتمال انتقال اموال: در فاصله زمانی ابلاغ اجراییه و قبل از توقیف، ممکن است زوج اقدام به انتقال اموال خود کند.

مراحل گام به گام مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت

1. مراجعه حضوری به دفترخانه رسمی ثبت ازدواج: زن یا وکیل قانونی او با در دست داشتن مدارک شناسایی و اصل سند ازدواج به دفترخانه ای که عقد در آن جاری شده است، مراجعه می کند.
2. درخواست صدور اجراییه مهریه: در دفترخانه، زوجه درخواست صدور اجراییه برای کل یا بخشی از مهریه خود را کتباً ارائه می دهد.
3. تکمیل فرم های مربوطه و ارائه اطلاعات اموال: در صورت اطلاع از اموال زوج، اطلاعات مربوط به آن ها در فرم های مربوطه تکمیل می شود تا به سرعت برای توقیف اقدام شود.
4. درخواست همزمان ممنوع الخروجی زوج (در صورت تمایل): زوجه می تواند همزمان با درخواست اجراییه، تقاضای ممنوع الخروجی همسر خود را نیز مطرح کند که به سرعت از طریق اداره ثبت پیگیری می شود.
5. صدور و ابلاغ اخطاریه ۱۰ روزه به زوج: پس از صدور اجراییه، اخطاریه ای به زوج ابلاغ می شود که در آن ۱۰ روز مهلت دارد تا مهریه را پرداخت کند یا ترتیبی برای پرداخت آن دهد. این ابلاغیه از طریق سامانه ثنا انجام می گردد.
6. مراجعه به اداره اجرای ثبت و تشکیل پرونده اجرایی: پس از سپری شدن مهلت ۱۰ روزه و عدم پرداخت مهریه، زوجه با اجراییه صادره به اداره اجرای ثبت (دایره مهریه) مراجعه کرده و پرونده اجرایی تشکیل می دهد.
7. درخواست استعلام اموال زوج و توقیف آن ها: زوجه می تواند از اداره ثبت درخواست کند تا برای شناسایی و توقیف اموال زوج از مراجع مختلف (بانک ها، راهور، اداره ثبت اسناد و املاک، بورس) استعلام بگیرد. پس از شناسایی، اموال توقیف می شوند.
8. فروش اموال توقیف شده و وصول مهریه: در صورت عدم پرداخت مهریه از سوی زوج پس از توقیف اموال، دارایی های توقیف شده از طریق مزایده به فروش می رسند و مهریه زن از محل وجوه حاصله پرداخت می شود.

هزینه های مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت

هزینه های این روش شامل هزینه اولیه دفترخانه (معمولاً بین پانصد هزار تا دو میلیون تومان بر اساس تعداد فرم ها) و سپس نیم عشر دولتی است. نیم عشر دولتی معادل یک بیستم مهریه وصول شده است که پس از دریافت مهریه توسط زوجه، از مبلغ وصول شده کسر می گردد.

اجرا گذاشتن مهریه از طریق اداره ثبت، هم به لحاظ روند کار و هم از جهت هزینه روش مناسب تری است؛ چرا که استعلام و توقیف اموال در مدت زمان کوتاه تری صورت می گیرد.

مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده

این روش، در مقایسه با اجرای ثبت، معمولاً زمان برتر و هزینه برتر است، اما مزایای خاص خود را دارد که در برخی شرایط آن را به گزینه ای ضروری تبدیل می کند. مسیر از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی آغاز و به دادگاه خانواده و اجرای احکام دادگستری می رسد.

مزایا و معایب مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده

• مزایا:
  • امکان صدور حکم جلب: دادگاه خانواده صلاحیت صدور حکم جلب برای زوج (تا سقف ۱۱۰ سکه) را دارد.
  • رسیدگی به مهریه های غیررسمی یا غیرمعین: در مواردی که مهریه به صورت رسمی ثبت نشده یا ابهاماتی در مقدار آن وجود دارد، دادگاه می تواند به آن رسیدگی کند.
  • بررسی جامع تر دعاوی: دادگاه می تواند به مسائل جانبی دیگر مانند اعسار، نفقه و حضانت نیز همزمان رسیدگی کند.
  • امکان اعمال بخشنامه جدید: با بخشنامه اخیر قوه قضاییه، دیگر نیاز نیست ابتدا به اداره ثبت مراجعه شود.
• معایب:
  • روند زمان برتر: مراحل دادرسی در دادگاه، شامل تشکیل جلسات و صدور حکم، معمولاً طولانی تر است.
  • هزینه دادرسی بالا در ابتدا: هزینه دادرسی معادل ۳.۵ درصد ارزش مهریه است که باید در ابتدا پرداخت شود، مگر اینکه زوجه درخواست اعسار کند.
  • احتمال مواجهه با دعوای اعسار: زوج می تواند به راحتی دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را مطرح کرده و روند وصول را طولانی تر کند.

مراحل گام به گام مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده

1. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: زوجه یا وکیل او با مدارک لازم، دادخواست مطالبه مهریه را در این دفاتر ثبت می کند.
2. درخواست صدور قرار تأمین خواسته: زوجه می تواند همزمان با ثبت دادخواست یا حتی قبل از ابلاغ آن به زوج، درخواست قرار تأمین خواسته کند. این قرار، امکان توقیف فوری اموال زوج را فراهم می کند تا او فرصت انتقال دارایی های خود را پیدا نکند.
3. تعیین شعبه دادگاه و جلسات رسیدگی: پس از ثبت دادخواست، پرونده به یکی از شعب دادگاه خانواده ارجاع شده و جلسات رسیدگی با حضور طرفین یا وکلای آن ها تشکیل می شود.
4. صدور حکم بدوی و سپس حکم قطعی پرداخت مهریه: دادگاه پس از بررسی مدارک و شنیدن اظهارات طرفین، حکم بدوی صادر می کند. در صورت عدم اعتراض، این حکم قطعی می شود و اگر اعتراض شود، پرونده به دادگاه تجدیدنظر ارجاع می یابد.
5. مراجعه به اجرای احکام دادگستری برای اجرای حکم: پس از قطعی شدن حکم، زوجه باید با مراجعه به اجرای احکام دادگستری، درخواست اجرای حکم را مطرح کند.
6. درخواست صدور حکم جلب و توقیف اموال: در صورت عدم پرداخت مهریه طبق حکم قطعی، زوجه می تواند درخواست صدور حکم جلب زوج (تا سقف ۱۱۰ سکه) و یا توقیف اموال وی را از اجرای احکام بخواهد.

هزینه های مطالبه مهریه از طریق دادگاه

هزینه دادرسی در دادگاه خانواده معادل ۳.۵ درصد ارزش مهریه است. این مبلغ در ابتدای فرآیند باید پرداخت شود. با این حال، زوجه می تواند همزمان با تقدیم دادخواست، درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را نیز مطرح کند که در صورت موافقت دادگاه، موقتاً از پرداخت آن معاف خواهد شد.

نکته مهم: بخشنامه جدید قوه قضاییه (۲۴ مهر ۱۴۰۳)

تا پیش از این بخشنامه، زوجه ابتدا باید برای مطالبه مهریه به اداره اجرای ثبت مراجعه می کرد و در صورت عدم وصول مهریه یا عدم شناسایی اموال، گواهی عدم امکان وصول از اجرای ثبت دریافت می نمود و سپس می توانست به دادگاه خانواده مراجعه کند. اما با تصویب بخشنامه جدید قوه قضاییه مورخ ۲۴ مهر ۱۴۰۳، این الزام برداشته شده و زن می تواند بدون نیاز به مراجعه اولیه به اداره ثبت، مستقیماً برای مطالبه مهریه خود به دادگاه خانواده مراجعه کرده و دادخواست ثبت کند. این بخشنامه دسترسی به عدالت را تسریع و روند مطالبه مهریه را برای بسیاری از زنان آسان تر کرده است.

بهترین روش به اجرا گذاشتن مهریه: تصمیم گیری آگاهانه

انتخاب بهترین روش برای به اجرا گذاشتن مهریه کاملاً به شرایط خاص هر پرونده و اهداف زوجه بستگی دارد. هیچ نسخه واحدی برای همه موارد قابل تجویز نیست. در این بخش، با ارائه یک جدول مقایسه ای جامع و توصیه های کاربردی، به شما کمک می کنیم تا تصمیمی آگاهانه بگیرید.

جدول مقایسه ای جامع روش های مطالبه مهریه

برای سهولت در تصمیم گیری، مقایسه ای بین دو روش اصلی مطالبه مهریه ارائه شده است:

فاکتور مقایسه	مطالبه از طریق اجرای ثبت	مطالبه از طریق دادگاه خانواده
سرعت فرآیند	بالاتر (مخصوصاً در مراحل اولیه)	پایین تر و زمان برتر
هزینه های اولیه	کمتر (فقط هزینه دفترخانه)	بالاتر (۳.۵ درصد ارزش مهریه)
امکان صدور حکم جلب	خیر (فقط دادگاه صلاحیت دارد)	بله (تا سقف ۱۱۰ سکه)
امکان ممنوع الخروجی	بله (بسیار سریع تر)	بله (معمولاً پس از صدور حکم)
نوع مهریه قابل اجرا	فقط مهریه ثبت شده در سند رسمی	مهریه ثبت شده، غیررسمی یا غیرمعین
توقیف اموال	بله (پس از ابلاغ اجراییه)	بله (با قرار تأمین خواسته، حتی قبل از ابلاغ)
رسیدگی به اعسار	خیر (به دادگاه ارجاع می شود)	بله (صلاحیت ذاتی دادگاه)
مرجع رسیدگی	دفترخانه ازدواج و اداره اجرای ثبت	دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و دادگاه خانواده
نیاز به گواهی اداره ثبت (جدید)	مراجعه مستقیم به دفترخانه	طبق بخشنامه جدید، نیاز نیست

توصیه های کاربردی بر اساس وضعیت زوج

با توجه به شرایط مختلف، انتخاب روش مناسب می تواند تفاوت چشمگیری در نتیجه نهایی ایجاد کند:

• در صورت وجود اموال مشخص و رسمی (ملک، خودرو، حساب بانکی قابل شناسایی): بهترین گزینه شروع از طریق اجرای ثبت است. سرعت بالای توقیف اموال و ممنوع الخروجی، احتمال انتقال دارایی ها توسط زوج را به حداقل می رساند.
• در صورت عدم اطلاع از اموال یا احتمال انتقال آن ها: مراجعه مستقیم به دادگاه خانواده و همزمان درخواست قرار تأمین خواسته توصیه می شود. این قرار به شما اجازه می دهد تا قبل از اینکه زوج از مطالبه مهریه مطلع شود، اموالش توقیف شود.
• در صورت نیاز به حکم جلب زوج: تنها راهکار ممکن، اقدام از طریق دادگاه خانواده است، زیرا اجرای ثبت چنین صلاحیتی ندارد. این در شرایطی که زوج تمایلی به پرداخت ندارد و یا قصد فرار از دین را دارد، بسیار مهم است.
• در صورت مهریه عندالاستطاعه: چون نیاز به اثبات توانایی مالی زوج است، دادگاه خانواده مرجع صالح برای رسیدگی و صدور حکم است، زیرا اجرای ثبت توانایی ورود به این بحث را ندارد.
• در صورت وجود مسائل حقوقی جانبی (مانند نفقه، حضانت، طلاق): اقدام از طریق دادگاه خانواده می تواند باعث شود که تمامی این دعاوی به صورت یکپارچه و در یک مرجع رسیدگی شوند، که می تواند از پیچیدگی ها و مراجعات متعدد جلوگیری کند.

اهمیت مشاوره با وکیل متخصص

پرونده های مهریه اغلب دارای پیچیدگی های خاص خود هستند. تغییرات قانونی، مانند بخشنامه جدید قوه قضاییه، و ظرایف هر پرونده، نیازمند دانش و تجربه حقوقی است. وکیل متخصص مهریه می تواند با تحلیل دقیق شرایط شما، بهترین روش را پیشنهاد دهد، شما را در جمع آوری مدارک و ارائه دادخواست یاری کند، و در تمامی مراحل پیگیری پرونده، از استعلام اموال تا اجرای حکم، شما را همراهی نماید. مشاوره با یک وکیل متخصص می تواند از اشتباهات پرهزینه جلوگیری کرده و شانس موفقیت شما را به طرز چشمگیری افزایش دهد.

قانون ۱۱۰ سکه مهریه: تحلیل و رفع ابهامات

قانون ۱۱۰ سکه مهریه یکی از پربحث ترین و گاه سوءتفاهم برانگیزترین قوانین در حوزه خانواده است که هدف آن ایجاد تعادل در پرونده های مهریه و جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی از حکم جلب بوده است. اما این قانون به معنای محدودیت در اصل مهریه یا ناتوانی زن در وصول آن نیست.

چیستی قانون ۱۱۰ سکه: محدودیت جلب، نه محدودیت مهریه

بر اساس قانون حمایت خانواده، مرد تنها برای پرداخت ۱۱۰ سکه اول از مهریه خود، در صورت عدم پرداخت و اثبات اعسار، می تواند زندانی شود یا حکم جلب او صادر گردد. این قانون به این معنا نیست که مهریه بالاتر از ۱۱۰ سکه باطل است یا زن نمی تواند آن را مطالبه کند. بلکه صرفاً محدودیت در اعمال ضمانت اجرای کیفری (حبس یا جلب) برای قسمت مازاد بر ۱۱۰ سکه است.

زن حق دارد تمام مهریه خود را، هر مقدار که باشد، مطالبه کند و مرد موظف به پرداخت آن است. اگر مهریه ۱۱۰ سکه یا کمتر باشد، در صورت عدم پرداخت و تشخیص دادگاه، مرد ممکن است زندانی شود. اما اگر مهریه بیشتر از ۱۱۰ سکه باشد، مثلاً ۲۰۰ سکه، مرد فقط برای ۱۱۰ سکه اول در معرض حکم جلب یا زندان قرار می گیرد. برای ۹۰ سکه باقی مانده، زن همچنان حق مطالبه دارد، اما تنها از طریق توقیف اموال و دارایی های مرد می تواند آن را وصول کند و دیگر امکان جلب یا حبس وجود ندارد.

تفاوت جلب و وصول: درک درست از قانون

نکته کلیدی در قانون ۱۱۰ سکه، تمایز قائل شدن بین جلب و وصول است. جلب یک اقدام کیفری است که با هدف مجبور کردن فرد به پرداخت دین از طریق زندانی کردن او صورت می گیرد. وصول به معنای دریافت و احقاق حق مالی است که می تواند از طرق مختلف (پرداخت نقدی، تقسیط، توقیف اموال) انجام شود.

بنابراین، حتی اگر مردی ۱۰۰۰ سکه مهریه هم داشته باشد، زن می تواند تمام آن را مطالبه و وصول کند. اما اگر مرد توانایی پرداخت نداشته و دادخواست اعسار او پذیرفته شود و سپس از پرداخت اقساط تا سقف ۱۱۰ سکه اول خودداری کند، زن می تواند حکم جلب او را بگیرد. پس از وصول یا تقسیط ۱۱۰ سکه، برای مابقی مهریه، مرد دیگر مشمول حکم جلب نخواهد شد، اما اموال او همچنان می تواند برای وصول مهریه مازاد توقیف شود.

مثال عملی برای درک بهتر قانون ۱۱۰ سکه

فرض کنید مهریه زنی ۲۰۰ سکه بهار آزادی است و او برای مطالبه آن اقدام می کند. در این حالت:

• اگر مرد توانایی مالی کافی داشته باشد، باید تمام ۲۰۰ سکه را بپردازد.
• اگر مرد ادعای اعسار کند و این موضوع در دادگاه ثابت شود، دادگاه حکم به تقسیط مهریه می دهد. مثلاً، ۵ سکه پیش پرداخت و ماهیانه یک سکه.
• اگر مرد از پرداخت ۵ سکه پیش پرداخت یا اقساط ماهیانه تا زمانی که مجموع سکه های پرداخت شده به ۱۱۰ سکه برسد، خودداری کند، زن می تواند برای این مقدار (حداکثر تا ۱۱۰ سکه) حکم جلب او را از دادگاه بخواهد.
• اما به محض اینکه مجموع سکه های پرداخت شده یا اقساط به ۱۱۰ سکه رسید، حتی اگر مرد از پرداخت اقساط باقی مانده (مثلاً ۸۹ سکه دیگر) سر باز زند، دیگر نمی توان حکم جلب او را گرفت. در این مرحله، زن فقط می تواند با معرفی اموال جدید از مرد، درخواست توقیف آن ها را برای وصول مابقی مهریه داشته باشد.

این قانون به وضوح نشان می دهد که حق مهریه زن همچنان محفوظ است و تنها ابزار قانونی جلب، برای جلوگیری از سوءاستفاده، محدود شده است.

عواقب به اجرا گذاشتن مهریه

اقدام به اجرا گذاشتن مهریه، هم برای زوج و هم برای زوجه، عواقب و پیامدهای حقوقی و اجتماعی مختلفی در پی دارد که آگاهی از آن ها برای تصمیم گیری آگاهانه ضروری است.

عواقب برای زوج: از جلب تا توقیف اموال

برای مرد، به اجرا گذاشتن مهریه توسط همسر می تواند پیامدهای جدی و ناخوشایندی داشته باشد:

• صدور حکم جلب (تا ۱۱۰ سکه): همانطور که در قانون ۱۱۰ سکه توضیح داده شد، در صورت عدم پرداخت مهریه و اثبات اعسار، مرد ممکن است برای ۱۱۰ سکه اول مهریه با حکم جلب مواجه شود. این می تواند به بازداشت و حبس او منجر شود تا زمانی که تکلیف پرداخت مهریه مشخص گردد.
• توقیف اموال (منقول و غیرمنقول): تمامی دارایی های قابل شناسایی و توقیف مرد، اعم از ملک، خودرو، حساب های بانکی، سهام، حقوق و حتی مستمری (تا سقف قانونی) می تواند توسط مراجع قانونی برای پرداخت مهریه توقیف و به فروش گذاشته شود.
• ممنوع الخروجی: به درخواست زوجه، ممنوع الخروجی مرد صادر می شود و او تا زمان تعیین تکلیف مهریه، امکان خروج از کشور را نخواهد داشت. این اقدام می تواند در مراحل اولیه از طریق اجرای ثبت و به سرعت انجام گیرد.
• دادخواست اعسار و تقسیط مهریه: مرد می تواند با ارائه دادخواست اعسار و اثبات عدم توانایی مالی خود، از دادگاه تقاضای تقسیط مهریه را داشته باشد. در این صورت، مهریه به صورت اقساط و با رعایت مستثنیات دین (اموالی که برای زندگی ضروری هستند و قابل توقیف نیستند) پرداخت خواهد شد.

عواقب برای زوجه: چالش های پیش رو

اگرچه به اجرا گذاشتن مهریه حق قانونی زن است، اما این اقدام نیز می تواند چالش هایی را برای او به همراه داشته باشد:

• طولانی شدن روند در برخی موارد: به خصوص اگر زوج تمکن مالی نداشته باشد یا بخواهد از طریق اعسار و اعتراض به احکام، روند را طولانی کند، وصول مهریه ممکن است زمان بر باشد.
• هزینه های احتمالی: اگرچه در اجرای ثبت هزینه های اولیه کمتر است، اما در دادگاه خانواده، هزینه دادرسی اولیه بالا است و حتی در صورت اعسار از پرداخت هزینه دادرسی، ممکن است هزینه های جانبی دیگری مانند کارشناسی یا سفر برای پیگیری پرونده پیش آید.
• دغدغه پنهان کردن اموال توسط زوج: برخی مردان برای فرار از پرداخت مهریه، اقدام به انتقال صوری اموال خود می کنند. این موضوع می تواند فرآیند شناسایی و توقیف اموال را برای زوجه دشوار و زمان بر کند و نیازمند پیگیری حقوقی دقیق تر و گاهی طرح دعاوی ابطال معامله صوری است.
• مواجهه با دعوای اعسار زوج: اگر مرد دادخواست اعسار دهد، زوجه باید در دادگاه حاضر شده و ادعای او را بررسی کند. این فرآیند می تواند مستلزم صرف وقت و انرژی زیادی باشد.

نکات حقوقی مهم و کاربردی دیگر

علاوه بر مراحل و روش های اصلی، نکات حقوقی دیگری نیز وجود دارند که آگاهی از آن ها می تواند به زوجه در مسیر مطالبه مهریه کمک شایانی کند و از بروز ابهامات و مشکلات احتمالی جلوگیری نماید.

امکان مطالبه مهریه بدون طلاق

یکی از تصورات رایج اما اشتباه این است که زن تنها در صورت طلاق می تواند مهریه خود را مطالبه کند. این باور کاملاً غلط است. زن مالک مهریه خود به محض جاری شدن صیغه عقد است و می تواند در هر زمان و بدون نیاز به طلاق، چه در دوران زندگی مشترک و چه پس از آن، مهریه خود را مطالبه کند. این حق یک دین مستقل بر گردن مرد است و ارتباطی به ادامه یا عدم ادامه زندگی مشترک ندارد. زن می تواند با هر یک از روش های اجرای ثبت یا دادگاه، برای گرفتن مهریه خود اقدام کند، حتی اگر قصد جدایی نداشته باشد.

نقش کلیدی وکیل متخصص مهریه

پیچیدگی های قوانین خانواده، تغییرات مستمر در بخشنامه ها و رویه های قضایی، و نیاز به سرعت عمل در برخی مراحل، اهمیت حضور یک وکیل متخصص مهریه را دوچندان می کند. وکیل می تواند:

• مشاوره دقیق حقوقی: بهترین روش مطالبه را بر اساس شرایط خاص شما انتخاب کند.
• جمع آوری مدارک: شما را در تهیه و تنظیم صحیح مدارک یاری کند.
• پیگیری پرونده: تمامی مراحل اداری و قضایی، از ثبت دادخواست تا اجرای حکم، را به نیابت از شما پیگیری نماید.
• شناسایی و توقیف اموال: با دانش و تجربه خود، به شناسایی و توقیف سریع تر اموال زوج کمک کند.
• مقابله با ادعاهای زوج: در مواجهه با ادعای اعسار یا انتقال صوری اموال توسط زوج، از حقوق شما دفاع کند.

مستثنیات دین: اموال غیرقابل توقیف

بر اساس قانون، برخی از اموال زوج، حتی در صورت بدهی مهریه، قابل توقیف نیستند. این اموال که به مستثنیات دین معروف اند، برای حفظ حداقل زندگی آبرومندانه بدهکار در نظر گرفته شده اند. از جمله این موارد می توان به:

• منزل مسکونی مورد نیاز و متناسب با شأن بدهکار
• اثاثیه ضروری زندگی
• ابزار و کتب و وسایل ضروری کسب و کار و امرار معاش
• تلفن همراه و خطوط تلفن (در برخی موارد و با تفاسیر خاص)
• حقوق بازنشستگی و وظیفه (مستثنی از توقیف کل، اما درصدی از آن با رعایت قوانین قابل توقیف است)

تشخیص دقیق مستثنیات دین بر عهده دادگاه است و ممکن است در موارد خاص متفاوت باشد.

نحوه استعلام و شناسایی اموال زوج

برای توقیف اموال زوج، ابتدا باید اموالی از او شناسایی شود. این شناسایی می تواند به چند روش قانونی انجام شود:

• معرفی توسط زوجه: اگر زوجه از اموال همسرش (مانند پلاک خودرو، مشخصات ملک، شماره حساب) اطلاعاتی دارد، می تواند آن را به مراجع قضایی یا ثبتی ارائه دهد.
• استعلام از مراجع دولتی: به درخواست زوجه، دادگاه یا اداره ثبت می تواند از سازمان هایی مانند اداره ثبت اسناد و املاک، بانک مرکزی، اداره راهور، سازمان بورس و اوراق بهادار، و اداره حقوق و مستمری، برای شناسایی اموال و دارایی های زوج استعلام بگیرد.

تأثیر تغییرات قیمت سکه بر مهریه

ملاک محاسبه ارزش مهریه سکه، با توجه به مرجعی که برای مطالبه انتخاب شده است، متفاوت است:

• در اجرای ثبت: معمولاً قیمت روز سکه در زمان درخواست صدور اجراییه ملاک قرار می گیرد. این بدان معناست که اگر پس از درخواست و در طول فرآیند، قیمت سکه تغییر کند، تأثیری در مقدار ریالی تعیین شده نخواهد داشت.
• در دادگاه خانواده: قیمت روز سکه در زمان صدور حکم قطعی دادگاه، معیار محاسبه مهریه خواهد بود. این روش می تواند نوسانات قیمت سکه را تا حدودی پوشش دهد.

بنابراین، انتخاب روش مناسب می تواند در میزان نهایی مهریه وصول شده، به خصوص در بازارهای پر نوسان، تاثیرگذار باشد.

مدت زمان به اجرا گذاشتن مهریه

مدت زمان لازم برای به اجرا گذاشتن مهریه و وصول آن، یک بازه متغیر است و به عوامل متعددی بستگی دارد. این فرآیند می تواند از چند ماه تا یک سال یا حتی بیشتر به طول انجامد. عواملی نظیر روش انتخابی (اجرای ثبت یا دادگاه)، میزان همکاری یا مقاومت زوج، پیچیدگی پرونده، حجم کار مراجع قضایی یا ثبتی، و سرعت عمل زوجه در پیگیری امور، همگی در تعیین این مدت زمان نقش دارند. عموماً، مسیر اجرای ثبت، در صورت وجود اموال مشخص، سریع تر است، اما در صورت نیاز به حکم جلب یا رسیدگی به اعسار، فرآیند دادگاه طولانی تر خواهد بود.

نتیجه گیری: انتخابی آگاهانه برای وصول مهریه

مهریه، حق قانونی و شرعی زن است که مطالبه و وصول آن می تواند دغدغه بسیاری از زنان باشد. همانطور که تشریح شد، هیچ بهترین روش مطلق برای اجرا گذاشتن مهریه وجود ندارد؛ بلکه بهترین گزینه کاملاً به شرایط فردی، میزان و نوع مهریه، و وضعیت مالی و رفتاری زوج بستگی دارد. انتخاب بین مطالبه از طریق اجرای ثبت (برای سرعت و هزینه کمتر) و دادگاه خانواده (برای امکان جلب و رسیدگی جامع تر) نیازمند تحلیل دقیق و آگاهانه است. با بخشنامه جدید قوه قضاییه، مسیر مطالبه از طریق دادگاه نیز تسهیل شده است. در نهایت، بهره گیری از مشاوره وکلای متخصص در امور خانواده و مهریه، می تواند راهگشای شما در این مسیر باشد و با ارائه راهنمایی های دقیق و کارآمد، به احقاق هرچه سریع تر و کامل تر حقوق شما کمک کند.